Κρίνοντας τον Τσάβεζ

Ο Ούγκο Τσάβεζ έγινε γνωστός στον κόσμο το 1992, όταν αποπειράθηκε δις να ανατρέψει την τότε κυβέρνηση της Βενεζουέλας. Αμφότερες οι προσπάθειές του ήταν αποτυχημένες, ο ίδιος συνελήφθη, καταδικάστηκε σε φυλάκιση αλλά πολύ σύντομα ήταν πάλι έξω με αμνηστία, που χορήγησε ο τότε πρόεδρος της Βενεζουέλας. Το 1998, κέρδισε τις εκλογές και, έκτοτε, άρχισε η εποχή της πολιτικής παντοδυναμίας του στη χώρα αυτή αλλά και της δημοφιλίας του σε αρκετές άλλες χώρες.

Στη χώρα μας, πολύς κόσμος τον αντιμετώπισε είτε ως τύραννο είτε ως τον απόλυτο λυτρωτή και αληθινό αριστερό πρόεδρο. Αναμφισβήτητα εξελέγη δημοκρατικά και με εκλογές διετήρησε το αξίωμά του για 14 ολόκληρα χρόνια. Προφανώς, επίσης, δεν είχε τις ικανότητες π.χ. του Αλιέντε αλλά κατάφερε να διατηρήσει το αξίωμά του για αρκετό καιρό παρά τις απόπειρες ανατροπής του και σαφώς πολιτεύτηκε σε πολύ πιο ευνοϊκές εποχές από τον Χιλιανό πρόεδρο. Φυσικά, κρίνεται και για τις σχέσεις του με πρόσωπα ύποπτων πολιτικών φρονημάτων, όπως τους κ.κ. Φιδέλ Κάστρο και Μπασάρ αλ-Άσαντ. Αλλά μήπως είναι ο πρώτος εκλεγμένος πρόεδρος της υφηλίου, που επέλεξε να συνεταιριστεί πολιτικά με αλλεργικά στη δημοκρατία και τις ατομικές και πολιτικές ελευθερίες πρόσωπα; Εκτός αν ξεχάσαμε κάποιο λαοφιλή Έλληνα ηγέτη, που συναγελαζόταν με τον Καντάφι και το Γιαρουζέλσκι ή κάποιους Ευρωπαίους και Αμερικανούς πολιτικούς, που έκαναν μπίζνες με τους δικούς μας χουντικούς.

Αρκούν αυτά, για να ξεχαστούν ορισμένες ενέργειές του, όπως οι συχνές αλλαγές στο Σύνταγμα, ώστε είτε να δύναται να θέτει περισσότερες υποψηφιότητα για την προεδρία της χώρας του είτε να παρατείνει τη θητεία του, ή οι παρεμβάσεις του στα Μ.Μ.Ε. και τη Δικαιοσύνη (περίπτωση Αφιούνι) της χώρας του; Δε νομίζω, ότι τέτοιες ενέργειες μπορούν να γίνουν εύκολα αποδεκτές από ένα πολίτη μιας μέσης ευρωπαϊκής χώρας με παράδοση στον κοινοβουλευτισμό.

Ωστόσο, θα ήταν λάθος να αποπειραθεί κανείς να συγκρίνει τον Τσάβεζ με τους Ευρωπαίους πολιτικούς της εποχής μας. Οι πολιτικές συνθήκες στη Βενεζουέλα, όπως και στο μεγαλύτερο μέρος της Λατινικής Αμερικής, είναι τόσο ρευστές και πρωτόγονες σε σχέση με τα ισχύοντα στην Ευρώπη, που μια τέτοια σύγκριση είναι καταδικασμένη σε παράλογα συμπεράσματα και, εντεύθεν, σε αποτυχία. Η πολιτική κατάσταση της Βενεζουέλας θυμίζει λίγο αυτή της μεσοπολεμικής Ελλάδος, όταν ακόμα και ο ίδιος ο Ελευθέριος Βενιζέλος ευθέως ή μέσω δικών του προσώπων π.χ. του Κονδύλη, είχε ενδώσει στον πειρασμό του πραξικοπήματος ως θεμιτού τρόπου κατάληψης της εξουσίας. Δεν είναι στις προθέσεις μου να εξωραΐσω το συγκεκριμένο μέσο ούτε να αγιοποιήσω όποιο πολιτικό το μετέρχεται. Προσπαθώ μόνο να κρίνω κάποια πράγματα με βάση τις συνθήκες, που επικρατούν σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Και η Βενεζουέλα δεν μπορεί να θεωρηθεί ευρωπαϊκή χώρα και, ειδικότερα, να ταυτιστεί με τις σύγχρονες κοινοβουλευτικές δημοκρατίες της Δύσης ούτε κατά διάνοια.

Σημαντικό κριτήριο στην εκτίμηση του φαινομένου Τσάβεζ είναι η αυθόρμητη οδύνη χιλιάδων Βενεζουελανών στο άκουσμα του θανάτου του. Σε μια ήπειρο με ταραγμένη πολιτική ζωή και αρκετές έξωθεν επεμβάσεις η δημοφιλία ενός πολιτικού ήταν πάντα μια σχετική έννοια.  Στην περίπτωση του Τσάβες, όμως, η εικόνα των πενθούντων συμπολιτών του απείχε από τις στημένες εκδηλώσεις θλίψης των υπηκόων των ολοκληρωτικών καθεστώτων. Πέρα από οικονομικές αναλύσεις και ερμηνείες, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού της Βενεζουέλας είχε για πρώτη φορά στη ζωή του ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και παροχές, έστω μη συγκρίσιμες με αυτές των ανεπτυγμένων κρατών, ενώ έβλεπε το κράτος να ελέγχει και εκμεταλλεύεται μεγάλο μέρος των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας. Επίσης, επί ημερών Τσάβεζ η φτώχεια και η ανεργία μειώθηκαν σημαντικά. Κάθε άλλο παρά ασήμαντα επιτεύγματα για μια χώρα, που δεν φημιζόταν για την οικονομική ευρωστία και την πολιτική σταθερότητά της, και μια ήπειρο, όπου ο πλουτισμός των κρατούντων με κάθε μέσο ήταν συνηθισμένη πρακτική!

Τί απομένει, για να ολοκληρωθεί η όποια εκτίμηση για τον εκλιπόντα ηγέτη της Βενεζουέλας; Μα, φυσικά, η επόμενη μέρα, όταν θα φανεί στην πράξη η ορθότητα της πολιτικής του και η εν γένει πολιτική επιρροή του. Μέχρι τότε, θα μείνει στην ιστορία ως ένας από τους ελάχιστους ηγέτες, που κατάφερε να ενώσει τους συναδέλφους του των χωρών της Λατινικής Αμερικής ενάντια στις έξωθεν πολιτικές επεμβάσεις και να τύχει τόσης ειλικρινούς υποστήριξης από το μεγαλύτερο μέρος του λαού του. Σίγουρα απείχε από το πρότυπο του Λατινοαμερικανού δικτάτορα. Και θα ήταν μεγάλο λάθος να κριθεί ως τέτοιος πολλώ δε μάλλον με δυτικοευρωπαϊκά πολιτικά πρότυπα.