Δημοφιλείς αναρτήσεις

Τρίτη 14 Οκτωβρίου 2008

Βιβλία : Το Κρυφό Σχολειό, χρονικό ενός μύθου, του Άλκη Αγγέλου

"Γιατί μόνο όταν οι μύθοι καθώς η αλήθεια, εξαρτώνται από αποδείξεις, τότε είμαστε ασφαλείς. Όμως οι μύθοι δεν είναι καθώς οι αλήθειες. Οι μύθοι αποτελούν το θρίαμβο της ευπιστίας πάνω στην απόδειξη". Έτσι αναφέρει σε κάποιο από τα κεφάλαια αυτής της σύντομης μονογραφίας του ο Άλκης Αγγέλου, καθηγητής Συγκριτικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, εκδότης και Διευθυντής του Ι.Κ.Υ., και προχωράει στην αποδόμηση ενός μύθου, που κυριαρχεί στη νεότερη Ελλάδα και, κυρίως, διδάσκεται στις δύο πρώτες βαθμίδες της εκπαίδευσης ως ένα ιστορικό γεγονός.
Αφετηρία του εγχειρήματος αυτού είναι η ανυπαρξία ιστορικών πηγών για την ύπαρξη του Κρυφού Σχολείου στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Πρόκειται, σύμφωνα με το συγγραφέα, για μοναδική, ίσως, περίπτωση στα χρονικά, που απουσιάζει παντελώς κάποια έγγραφη μαρτυρία για την ύπαρξη ενός θεσμού. Κανένς εκ των ουκ ολίγων αγωνιστών του '21 ή προσώπων, που έζησαν από πρώτο χέρι τον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων δεν αναφέρει στα απομνημονεύματά του την ύπαρξη τέτοιων σχολείων, ενώ αναφέρεται ότι οι Τούρκοι ουδέποτε εμπόδισαν την εκπαίδευση των υπόδουλων Ελλήνων. Μοναδική ένδειξη, αν μπορούμε, φυσικά, να τη χαρακτηρίσουμε έτσι, είναι το γνωστό δημοτικό τραγούδι "Φεγγαράκι μου λαμπρό", που η προφορική παράδοση θέλει να αποτελεί το άσμα, που τραγουδούσαν τα παιδιά των υπόδουλων Ελλήνων, όταν κατευθύνονταν τη νύχτα προς το Κρυφό Σχολείο. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι το εν λόγω άσμα είναι Βυζαντινής προέλευσης, όταν και προφανώς δεν υπήρχε λόγος να κρύβονται οι μαθητές πολύ δε περισσότερο να ειναι κρυφή η εκπαίδευση. Επίσης, αναζητούνται οι απαρχές του μύθου αυτού στο συνδυασμό του παραπάνω δημοτικού τραγουδιού με το υποτιθέμενο Κρυφό Σχολειό, πράγμα, που γίνεται μετά την ανεξαρτητοποίηση της Ελλάδος. Ο χαρακτηρισμός κάποιων μοναστηριών ως τόπους, στους οποίους λειτούργησαν Κρυφά Σχολεία, συνδέει το μύθο αυτό με μια τοποθεσία, ήτοι με ένα σταθερό τόπο. Ο ρητορισμός, που καταργούσε στην πράξη την όποια έννοια ιστοριοδιφίας, και η προγονολατρεία, που είχε ως αποτέλεσμα την αναζήτηση τρόπων σύνδεσης των υπόδουλων Ελλήνων με τους ενδόξους προγόνους τους, παγιώνουν το μύθο αυτό στις συνειδήσεις των πολλών. Οι όποιες προσπάθειες αναζήτησης της αλήθειας, όπως πράττει ο εκ των πρώιμων ερευνητών της νεότερης ιστορίας μας ,Δημήτριος Καμπούρογλου και, αργότερα, ο Γιάννης Βλαχογιάννης, μοιάζουν με σταγόνα στον ωκεανό του άκρατου ρητορισμού. Ως και ξένοι επισκέπτες πέφτουν στην παγίδα του μύθου του Κρυφού Σχολειού. Και καταλήγουμε στον πασίγνωστο πίνακα του Νικολάου Γύζη "Το Κρυφό Σχολειό", που σήμερα βρίσκεται σε όλες, σχεδόν, τις σχολικές αίθουσες - τουλάχιστον εκεί ευρίσκετο την εποχή, που ο γράφων ήταν μαθητής - με τον οποίο ο μύθος αποκρυσταλλώνεται και αποτελεί μέρος της διδακτέας ύλης, όταν δεν περνάει στο υποσυνείδητο των μαθητών, που καθημερινά τον βλέπουν στις αίθουσές τους.
Η μελέτη του κ. Αγγέλου σταματάει κάπου στις αρχές του 20ου αιώνα. Δεν έχουμε, λοιπόν, μια ανάλυση των περιστάσεων, υπό τις οποίες ο μύθος αυτός συνέχισε να διαδίδεται από το επίσημο κράτος και τους φορείς και υποστηρικτές του. Ωστόσο, αντικείμενο της εν λόγω μονογραφίας είναι οι ρίζες του εν λόγω μύθου, ως και τα αίτια, που αυτός επικράτησε. Και αποτελεί, για το λόγο αυτό, ένα πολύτιμο βοήθημα για όσους αναζητούν την αιτία της ύπαρξης και διάδοσης ενός εκ των επικρατέστερων μύθων της νεότερης Ελλάδος.

23 σχόλια:

ange-ta είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
ange-ta είπε...

Αυτές τις επιστημονικές αναλύσεις για την μη ύπαρξη κρυφού σχολειού, εγω τις βρίσκω πανηλίθιες!

Δεν υπάρχουν λένε ιστορικά αποδεικτικά στοιχεία.

Αυτο είναι η μεγαλίτερη ψευτια που μπορεί να γράψει κανείς.

Πρόσεξε τι θα σου πω:
Σε όλον τον μεσαίωνα ΔΕΝ υπήρχαν σχολεία, τοσο στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα όσο και στη υπόλοιπη Εσπερία!

Κανένα παιδί δεν μάθαινε γράμματα πλήν των πλουσίων και δάσκαλοι ήταν σχεδόν αποκλειστικά καλόγηροι!
Σε ΟΛΟΝ ΤΟΝ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΚΑΙ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ!

Γιατι δηλαδή να μην συνέβη και στην Ελλάδα το ίδιο.....

Αν δηλαδη υπήρξε οποιοδήποτε σχολείο αυτο θα ήταν των παπάδων, χωρίς καμία αμφιβολία!
Τωρα θα μου πεις ότι ήταν φανερά και όχι κρυφά!

Πιάσ τ αυγό και κούρευτο!!!!!!!!
τι μπορεί κανείς να θεωρήσει κρυφο και τι όχι στην οθωμανική αυτοκρατορία

Εκείνο που με εξοργίζει, είναι γιατι αυτη η μανία να εξυψωθει η "μεγάλη οθωμανική αυτοκρατορία".
Τι στο διάβολο άφησε στην κοινωνία εκτός απο καταπίεση και βαρβαρότητα;;;;

περιούσιος είπε...

@ ange-ta

Κοίτα, αν το βιβλίο αυτό προσπαθούσε να αναδείξει το "μεγαλείο" της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τότε θα μιλούσαμε είτε για προπαγανδιστικό κατασκεύασμα είτε για ασυνάρτητο ανάγνωσμα.Όμως, ούτε το ένα ούτε το άλλο συμβαίνει. Απλούστατα, πέρα από τη σκληρότητα της καθημερινής ζωής στην υπόδουλη Ελλάδα, που δεν αμφισβητείται από τους σοβαρούς ιστορικούς, η Υψηλή Πύλη ουδέποτε απαγόρευσε την εκπαίδευση των υπόδουλων Ελλήνων, απόδειξη είναι η Μεγάλη του Γένους Σχολή στην Πόλη,το Γυμνάσιο της Χίου, τα σχολεία στη Μοσχόπολη, τα Γιάννενα και άλλες σημαίνουσες ελληνικές πόλεις της εποχής εκείνης. Επομένως, ποιός ήταν ο λόγος να υπάρχουν Κρυφά Σχολειά; Εκεί εστιάζει το εν λόγω βιβλίο. Ότι, δηλαδή, πέρα από τις ανώμαλες για τους υπόδουλους Έλληνες περιόδους π.χ. επανάσταση Διονυσίου του Φιλοσόφου, Ορλωφικά κ.λπ., οι όποιες σχολές, που συντηρούνταν, κυρίως, από ιερωμένους, λειτουργούσαν απρόσκοπτα, διότι ο Οθωμανός δεν ενδιαφερόταν για άλλα θέματα, πλην της εισπράξεως των φόρων. Ήτοι ότι δεν υπήρχε ανάγκη να παραμείνει ένα σχολείο κρυφό. Και υπάρχουν αρκετές γραπτές πηγές, που συνηγορούν προς τούτο, όπως τα περισσότερα απομνημονεύματα των αγωνιστών της Επανάστασης του '21.
Ένα παράδειγμα, που έχω διαβάσει και αλλού και αναφέρεται και στο υπό σχολιασμό βιβλίο, αφορά το Κρυφό Σχολειό της Αγίας Τριάδος στην Τήνο, όπου, κατά το μύθο, μάθαιναν γράμματα τα υπόδουλα ελληνόπουλα. Η Τήνος έως το 1715 ήταν βενετική κτήση και από το 1715 έως το 1821 στο νησί υπήρχε μόνο μια τουρκική φρουρά, ήτοι κανένας Τούρκος έποικος και το νησί απολάμβανε μιας χαλαρής διοίκησης. Παρ' όλ, αυτά, υπήρχε, σύμφωνα με το μύθο, Κρυφό Σχολειό. Αυτό δεν είναι οξύμωρο;

Ανώνυμος είπε...

ειναι απλούστατο γιατι εχει τοσο σουξε ο μύθος: ειναι αντεστραμμένη Κοκκινοσκουφίτσα...

Ανώνυμος είπε...

οκ, επειδή δεν εισαι καλός στα ..παραμύθια, όχι ακριβώς αντεστραμμένη, αλλά μια παραλλαγή (δηλαδή τι παραλλαγή που τύφλα να έχει η Κοκκινοσκουφίτσα...)

περιούσιος είπε...

@ πόπη γ.

Καλώς ήλθες στο ταπεινό μου ιστολόγιο! Τουλάχιστον η Κοκκινοσκουφίτσα διαδίδεται ως παραμύθι, δε διδάσκεται ως, δήθεν, ιστορική αλήθεια.

περιούσιος είπε...

@ Ανώνυμε,

το θέμα σου είναι άσχετο με όσα πραγματευόμαστε, βάσει της υπό σχολιασμό ανάρτησης. Και νομικά, διότι είναι και το αντικείμενό μου, κρατάω μια μεγάλη επιφύλαξη για το θέμα αυτό, διότι πολύ απλά, όταν έχεις χάσει τις απαιτούμενες από το Νόμο προθεσμίες, τότε τίποτα δε σε σώζει, ούτε το Ε.Δ.Δ.Α.

ange-ta είπε...

εκείνο που θέλω να σου πω, είναι ότι τα σχολεία ήταν των παπάδων, ούτως ή άλλως!

Εδω δεν υπάρχει αμφιβολία!

Αν λοιπόν σε κάποια απο αυτα τα σχολεία = λέω σε κάποια και όχι σε όλα= διδασκαν για το παρελθόν της χώρας, όταν δηλαδη οι άνθρωποι ήταν ελευθεροι και όχι κάτω απο τον ζυγο ενός κατακτητη που δεν φάνηκε να σεβάστηκε όσα βρήκε, γιατι απλά δεν τα εκτιμούσε, τότε για πες μου έτσι απλά, χωρίς να σκεφτείς πολλά, δεν θα ήταν και λιγάκι κρυφο αυτο το σχολείο;
Δηλαδή θέλω να πω, ότι είναι κάτι σαν μύθος και σαν αλήθεια, γι αυτο σου λέω παρε το αυγό και κούρευτο.

Αλλα πάλι σε ρωτάω, προς τι αυτη η μανία να αποδείξουν ότι η οθωμανοί δεν εμπόδισαν τα γράμματα;
Στην ουσία, τα εμπόδισαν!
Και σίγουρα κάποια σχολεία ήταν κρυφά. Δεν υπάρχει φωτια χωρίς καπνό!

περιούσιος είπε...

@ ange-ta

Η σύγχρονη ιστοριογραφία (η μη Ρεπούσειος, εννοείται)δεν αναφέρει απαγορεύσεις εκ μέρους των Οθωμανών στην εκπαίδευση των υπόδουλων χριστιανών και, ιδίως, των Ελλήνων. Ο Οθωμανός ενδιαφερόταν να εισπράττει τους φόρους του, καθόσον ζούσε σε ένα οπισθοδρομικό περιβάλλον χωρίς ανεπτυγμένες παραγωγικές δομές, και από εκεί και πέρα άφηνε τον Έλληνα να εμπορεύεται (γι' αυτό και πόλεις, όπως τα Γιάννενα και η Κοζάνη πλούτισαν) και σαφώς,διότι δεν υπάρχει αντίθετη μαρτυρία, δεν εμπόδισε τον Έλληνα να οργανώνει σχολεία και να στέλνει εκεί τα παιδιά του να μάθουν γράμματα. Τα κείμενα όλων, σχεδόν, των αγωνιστών του '21 αλλά και όσων έζησαν εκείνα τα χρόνια δεν κάνουν την παραμικρή αναφορά σε κρυφά σχολεία. Δέχομαι ότι η καθημερινή ζωή, ειδικά τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας, μόνο ρόδινη δεν ήταν για τους υπόδουλους πληθυσμούς, πλην, όμως, δεν υπάρχει η παραμικρή ένδειξη ότι ο Οθωμανός είχε απαγορεύσει τη λειτουργία σχολείων.
Δέχομαι ότι στην ουσία οι Οθωμανοί ως οπισθοδρομικός λαός δεν ενεθάρρυναν τα γράμματα και τις επιστήμες αλλά αυτό απέχει αρκετά από την πλήρη εκ μέρους τους απαγόρευση της λειτουργίας σχολείων και σχολών εν γένει.

ange-ta είπε...

ρε παιδί μου περιούσιε, τα γράφω τόσο χάλια που δεν με καταλαβαίνεις.
συγνώμη.

Πως να αναφέρεται κάτι ότι απαγορευεται, οταν ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ!
Δεν υπήρχαν σχολεία, αυτο λέω. Οποιος ήθελε να μάθει γράμματα πήγαινε στο παπά. Και αυτο ήταν σε όλη την ευρώπη. Επομένως προφανως και δεν θα βρεθεί κανένα φιρμάνι που να λέει απαγορευεται το σχολειο!

Πηγαιναν λοιπόν τα ελληνόπουλα στο σχολειό, που επειδη μίλαγαν για την ελληνική ιστορία, νομίζανε ότι κάνανε κάτι κρυφό!
Και λίγο κρυφό θα ήταν σίγουρα. Ετσι εξηγω εγω τον μύθο.
Τουλάχιστον μου ξεκαθάρισες, ότι δεν εννοείς την Ρεπούσια ιστορία και ησύχασα,

περιούσιος είπε...

@ ange-ta

Αυτό λέω και εγώ. Ο παπάς, που δίδασκε, δεν ήταν σχολείο, όπως το εννοούμε εμείς, αλλά κανένας δεν του απαγόρευε να διδάσκει. Ούτε έκαναν κάτι κρυφό τα παιδιά, που πήγαιναν εκεί.

Ανώνυμος είπε...

First off I want to say fantastic blog! I had a quick question in which I'd like to ask if you do not mind. I was interested to know how you center yourself and clear your thoughts before writing. I've had difficulty clearing my mind in getting my thoughts out there.

I truly do take pleasure in writing but it just seems like the first
10 to 15 minutes are usually lost just trying to figure out how to begin.
Any ideas or tips? Cheers!
my page - how to make an app

Ανώνυμος είπε...

You can definitely see your expertise within the work you write.
The arena hopes for more passionate writers such as you who are not afraid to mention how they
believe. All the time follow your heart.
Feel free to surf my web-site ; elitecigarettestore.com

Ανώνυμος είπε...

Hi, after reading this awesome post i am also happy to share my experience here with
colleagues.
Here is my blog ... Hause kaufen bodrum

Ανώνυμος είπε...

I am regular reader, how are you everybody? This piece of writing
posted at this site is actually fastidious.
My blog :: Asunto Alanyassa

Ανώνυμος είπε...

I've read some just right stuff here. Definitely price bookmarking for revisiting. I wonder how much effort you set to create this type of fantastic informative site.
My website :: Hus i Bodrum

Ανώνυμος είπε...

I believe that is one of the so much vital info for me.
And i'm glad studying your article. However want to commentary on few common things, The web site style is great, the articles is in reality great : D. Excellent process, cheers
Check out my blog post ; köpa lägenhet i alanya

Ανώνυμος είπε...

Amazing things here. I am very happy to peer your article.
Thank you a lot and I am looking ahead to contact you. Will you kindly drop me
a e-mail?
My web-site :: real estate alanya

Ανώνυμος είπε...

Good day! This is my first visit to your blog!
We are a group of volunteers and starting a new project in
a community in the same niche. Your blog provided us useful information to
work on. You have done a wonderful job!
Feel free to visit my website ; diablo 3 gold farming

Ανώνυμος είπε...

Definitely believe that which you stated. Your
favorite justification appeared to be on the internet the easiest thing
to be aware of. I say to you, I certainly get annoyed while people consider worries that they just don't know about. You managed to hit the nail upon the top and defined out the whole thing without having side-effects , people could take a signal. Will likely be back to get more. Thanks
Here is my page : how to get rid of acne at home

Ανώνυμος είπε...

Appreciation to my father who told me regarding this webpage, this web site is
in fact amazing.
Here is my blog post :: how to get rid of acne outbreaks

Ανώνυμος είπε...

Very nice article. I certainly love this site. Keep writing!
Take a look at my site yellowhammer.dealsbookmarks.com

Ανώνυμος είπε...

Hey very nice blog!
Also see my website :: goliterature.info