Δημοφιλείς αναρτήσεις

Τετάρτη 3 Φεβρουαρίου 2010

Βιβλία : "Ο ΕΒΔΟΜΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ", της Άννας Ζέγκερς

Τόπος : Η περιοχή κοντά στη Φρανκφούρτη και τον ποταμό Μάιν.
Χρονολογία : Λίγο πριν το Β' Παγκόσμοι Πόλεμο, γύρω στα 1937-1938.
Ιστορία : 7 πολιτικοί κρατούμενοι δραπετεύουν από το στρατόπεδο συγκέντρωσης Βέστχοφεν. Ο διοικητής του στρατοπέδου αυτού εξαπολύει ανθρωποκυνηγητό. Οι 6 δραπέτες συλλαμβάνονται. Ο ένας διαφεύγει. 7 σταυροί στήνονται για να σταυρωθούν πάνω τους οι δραπέτες. Ο 7ος μένει άδειος.
Κλίμα : Ο ναζισμός έχει κυριαρχήσει. Ήδη στην εξουσία από το 1933, το εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα (NSDAP) έχει καταλύσει τον κοινοβουλευτισμό και τις πολιτικές και ατομικές ελευθερίες. Η κυριαρχία των ναζιστών έχει εισχωρήσει ακόμα και στην προσωπική τους ζωή. Τα παιδιά διαπαδαγωγούνται με βάση τα ναζιστικά πρότυπα, επιδεικνύοντας μια αγριότητα πρωτόγνωρη ακόμα και για ενήλικες. Οι καταδότες καραδοκούν και με το παραμικρό καταδίδουν όσους θεωρούν, ότι δεν συμβαδίζουν με τις αρχές της εξουσίας. Τα προγράμματα, που προπαγανδίζουν τις αρχές του ναζισμού, έχουν κερδίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών. Ήδη οι Εβραίοι έχουν αρχίσει να υφίστανται τις συνέπειες της νέας εξουσίας. Η έλλειψη εμπιστοσύνης κυριαρχεί προς όφελος μιας απάνθρωπης εξουσίας, η οποία έτσι επιτυγχάνει τη χειραγώγηση του λαού. Ο τρομαγμένος λαός είναι ο καλύτερος και προθυμότερος υποστηρικτής του βίαιου κρατικού μηχανισμού.
Πρωταγωνιστής : Γκέοργκ Χάισλερ, μέλος κάποιας ομάδας εργατών, αριστερός αλλά με επιπόλαιη θεώρηση των πραγμάτων. Ο εγκλεισμός του στο Βέστχοφεν τον αλλάζει, η επαφή του με έγκλειστους συνειδητοποιημένους αριστερούς τον ωριμάζει. Η απόδρασή του από το στρατόπεδο συγκέντρωσης τον βρίσκει τρομαγμένο. Σταδιακά ανακτά την ψυχραιμία του και αναζητεί τρόπους να κρυφτεί. Γνωρίζει, ότι ο τόπος είναι γεμάτος καταδότες και αναζητεί τα κατάλληλα πρόσωπα, ώστε να βγει από τη χώρα. Μέσα του διεξάγεταί μια πρωτόγνωρη γι' αυτόν διεργασία, η οποία τον μετατρέπει από επιφανειακό άνθρωπο σε συνειδητοποιημένο αγωνιστή και αρνητή του ναζιστικού καθεστώτος.
Κοντινά στο Γκέοργκ πρόσωπα : Φόβος, φόβος, φόβος. Φόβος ότι ο Γκέοργκ θα πλησιάσει τους οικείους του και αυτοί θα υποστούν τις συνέπειες. Φόβος ότι οι καταδότες του ναζισμού θα δώσουν στη Γκεστάπο στοιχεία επιβαρυντικά για τους οικείους του Γκέοργκ. Φόβος ότι ο περίγυρος είναι δυνάμει καταδότης. Κυρίαρχος φόβος, κυρίαρχος ο ναζισμός. Οι φιλικές σχέσεις έχουν διαλυθεί ή αποδυναμωθεί. Πιστοί του ναζισμού συμμετέχουν στο κυνήγι συγγενών τους. Παιδιά φανατίζονται και καταδιώκουν και αυτά τους δραπέτες.
Πίσω από την εικόνα : Πίσω από τη φαινομενικά συμπαγή κρούστα των πειθαρχημένω πολιτών, υπάρχει μια ολιγάριθμη μάζα σε κινητικότητα, έστω εσωτερική, που δεν έχει ενδώσει απόλυτα στο φόβο, πρόσωπα, που αρνούνται να αφήσουν το ναζισμό να φωλιάσει μέσα τους. Παραμένουν πιστά στις ιδέες τους-αριστερές και φιλοεργατικές- και έστω διστακτικά βοηθούν τον Γκέοργκ. Ο φόβος, όσο ισχυρός και αν είναι, δεν έχει αλώσει όλες τις ψυχές. Η ψυχή είναι το τελευταίο οχυρό της αντίστασης. Και κάποιες ψυχές δεν έχουν, ακόμα, καταθέσει τα όπλα. Ακόμα και πρόσωπα ταγμένα στο απάνθρωπο καθεστώς δεν διστάζουν να αντιληφθούν, ότι, όσο απόλυτη και βάναυση και αν είναι η εξουσία, δεν μπορεί να εξουσιάσει τους πάντες. Και αυτή την ελπίδα καλλιεργεί μέσα από τις περιπέτειες του κεντρικού ήρωά της αλλά και των δευτερευόντων χαρακτήρων του βιβλίου η συγγραφέας.
Εντύπωση : Δύσκολη γλώσσα, όπου τα ονειροπολήματα των προσώπων συμπορεύονται με την πραγματικότητα. Πλήρης και πιστή απεικόνιση της γερμανικής κοινωνίας προ του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Απόλυτη αλλά όχι σε βάρος όλων η ναζιστική εξουσία. Η Αριστερά έχει ακόμα κάποιες εστίες αντίστασης, τις οποίες δεν έχει καταφέρει να κάμψει το απολυταρχικό καθεστώς. Και αυτή η αντίσταση καλλιεργεί την ελπίδα.

4 σχόλια:

Pellegrina είπε...

Γεια. Μια (φλύαρη!)γνώμη πάνω σε αυτά που γράφεις: αν είναι έτσι το βιβλίο, βρίσκω ενθαρρυντικό για την ευρωπαϊκή σκέψη το ότι ΔΕΝ ταυτίζει το ναζισμό με την αριστερά, γιατί τελευταία εχω ακούσει και κατι τέτοιο! Κατά τα άλλα, προσωπικά δύσκολα θα διάβαζα ένα τόσο ζοφερό βιβλίο! Ίσως θα πρέπει σιγά σιγά να απαγκιστρωθούμε από την αντίληψη ότι η λογοτεχνία είναι κατάλληλο μεσο για να μιλήσεις για τα μεγάλα, τρομερά και ίσως άλυτα πάθη της ανθρωπότητας: το εχει κάνει αιωνες και ο άνθρωπος δεν εγινε καλύτερος, ούτε αυτοί που διαβάζουν! συχνά είναι εγωιστικά έως κακά οντα, που απλώς απολαμβάνουν μεγάλη και "πρωτότυπη" (αυτό το τελευταίο ειδικά νομίζω ήταν το κόλλημα του Φλομπέρ!) λογοτεχνία! Λοιπόν;
Μήπως απλώς να διασκεδάζουμε, "περιμένοντας" μόνο τη ..βιολογική μετάλλαξη που θα κάνει τον άνθρωπο λιγότερο διεστραμμένο; (λέω τώρα!)

υγ: μα βρε παιδί μου...επτά ..σταυροί! Σταυροί! Ο απόλυτος εξευτελισμός σε όλα τα επίπεδα! Πόση φρίκη! ΓΙΑΤΙ να το διαβάσω; Και ως πληροφορία απλώς με τρελλαίνει!

υγ2: στη Σαντορίνη, μεχρι τη δεκαετία του '60, υπήρχαν στα χωράφια οι σταυροί, σχήματος Χ, όπου οι κτηματίες έδεναν τους δουλοπάροικους-χωρικούς (αυτούς που έπαιρναν μερος στη χαρούμενη "βεντέμα", τον τρύγο τραλαλά, κλπ) και τους μαστίγωναν. Πόσοι το ξέρουν; Αναρωτιέμαι, τι κερδίζουμε να το ξέρουμε; Δεν ξερω, αναρωτιέμαι πια..Εδώ "κλωτσάμε" στην απλή και ανώδυνη πιθανότητα ο προπάππος μας να ήταν, ας πούμε, αρβανίτης. Πόσο δέχεται και αξιοποιεί ο άνθρωπος την αρνητική εικόνα για την "ταυτότητά" του;

υγ3! Οι "γερμανοί"; ο, no! O_L O I!

περιούσιος είπε...

@ pellegrina
Την είχα ακούσει και εγώ αυτή την ταύτιση. Τώρα για την ατμόσφαιρα του βιβλίου, νομίζω ότι είναι ακριβώς αυτή, που κυριαρχούσε τότε στη ναζιστική Γερμανία, τουλάχιστον από τη σκοπιά όσων είχαν συνειδητοποιήσει τους σκοπούς του ναζισμού και δεν είχαν προσχωρήσει σε αυτόν ολόψυχα.
H λογοτεχνία δεν έκανε τον κόσμο καλύτερο αλλά τουλάχιστον μας έφερε σε επαφή με κόσμους και εποχές, που αλλιώς δεν θα τους γνωρίζαμε τουλάχιστον με τον τρόπο, που μας τους γνώρισαν ορισμένοι λογοτέχνες.
Δεν περιμένω κάποια μετάλλαξη του ανθρώπινου είδους. Ούτε θα γίνουμε απαραίτητα χειρότεροι, αν πιστεύεις, ότι υπήρξαμε ποτέ καλοί. Απλά όσο περνούν τα χρόνια τόσο περισσότερες ευκαιρίες έχουμε, ώστε να δείξουμε την κακία μας.
Υ.Γ. Μόνο από τα συμφραζόμενα καταλαβαίνεις τη σταύρωση των 6 συλληφθέντων δραπετών. Καμμία περιγραφή της δεν υπάρχει. Και θεωρώ, ότι συμβολίζει με ένα σκληρό τρόπο τη θηριωδία του ναζισμού. Αν τώρα συμβολίζει και κάτι άλλο, δεν το γνωρίζω.
Υ.Γ2. Δεν γνώριζα αυτή την πληροφορία. Θεωρώ, ότι η γνώση τέτοιων πρακτικών μας μαθαίνει για συμπεριφορές, που πρέπει να αποφύγουμε. Οι περισσότεροι δεν θα πάρουν αυτό το μάθημα, βέβαια, αλλά αυτό δεν πρέπει να μας παραξενεύει. Ο άνθρωπος ήταν ανέκαθεν ανεπίδεκτος μάθησης.
Υ.Γ3. Δηλαδή;

Pellegrina είπε...

δηλαδή όλοι είναι, δυνητικά, ναζιστές, βασανιστές κλπ
γενικα΄συμφωνώ μαζί σου

η πληροφορία είναι από ντόπιο και αδιασταύρωτη, αλλά εύκολο να το ψάξει κανείς (και πιστευτό: δεν εννοώ ότι μέχρι το 60 τους σταύρωναν -ο φεουδαρχισμός είχε τελειώσει αλλά ότι μεχρι τότε υπήρχαν ακόμα τα Χ).

η λογοτεχνία έχει ένα μέγιστο και μη αναπληρώσιμο κενό: δεν γράφτηκε π ο τ έ από τη σκοπιά των δισεκατομμυρίων αναλφάβητων ανα τους αιώνες...από δω και περα έχει περισσότερες πιθανότητες από αυτή την άποψη (εξαφανίζονται οι αναλφάβητοι)
δεν πιστεψα ότι υπήρξαμε "καλοί" ποτέ! Αν έχουμε περισσότερες ευκαιρίς να δείξουμς την κακία μας, μήπως έχουμε κια περισσότερες ευκαιρίες να δέιξουμε την καλοσύνη μας;

περιούσιος είπε...

@ pellegrina

Ναι, δυνητικά όλοι μας είμαστε πρόσωπα με ταπεινά ένστικτα. Στην πράξη, ένα σημαντικό μέρος τα εκδηλώνει, όταν του δοθούν οι περιστάσεις.
Θα ρωτήσω και εγώ για το "έθιμο" αυτό στη Θήρα, μου κίνησες το ενδιαφέρον.
Η λογοτεχνία υπήρξε ένα προνόμιο των ολίγων τους περασμένους αιώνες, ακριβώς επειδή η πλειονότητα του κόσμου ήταν αναλφάβητοι. Στις μέρες μας,ο αναλφαβητισμός έχει υποχωρήσει, ιδίως λόγω της προόδου-δεκτές οι όποιες ενστάσεις-των ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων κοινωνιών, αλλά η δυστοκία της λογοτεχνίας οφείλεται στην αδυναμία των ταγών της να την προωθήσουν αποτελεσματικά και την απροθυμία του κόσμου να ανοίξει ένα βιβλίο.
Η τελευταία παρατήρησή σου με βρίσκει σύμφωνο αλλά, όπως έχουμε ξανασυζητήσει στο παρελθόν, η καλοσύνη αποτελεί συχνά μειονέκτημα στην εποχή μας.