Δημοφιλείς αναρτήσεις

Τετάρτη 5 Αυγούστου 2009

Βιβλία : "ΜΟΙΡΑΣΜΕΝΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ", της Κρίστα Βολφ

Σε χώρες, όπου η ελευθερία της έκφρασης τελούσε υπό περιορισμό, υπήρξαν καλλιτέχνες, οι οποίοι επεχείρησαν να ξεπεράσουν τις επιβεβλημένες νόρμες και όρια, που το καθεστώς της χώρας τους έθετε. Οι περισσότεροι από αυτούς είτε κατέληξαν στο περιθώριο και τα έργα τους λησμονήθηκαν είτε υπέστησαν διώξεις και αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν στα καλλιτεχνικά δεδομένα, που η εξουσία είχε χαράξει. Ελάχιστα ήταν εκείνα τα πρόσωπα, που μπόρεσαν να υπερβούν αυτά τα στεγανά και να δημιουργήσουν πέρα από αυτά, παραμένοντας, ταυτόχρονα, αλώβητα από τις συνέπειες.
Ένα τέτοιο έργο είναι και το μυθιστόρημα της πρώην Ανατολικογερμανίδος συγγραφέας Κρίστα Βολφ "ΜΟΙΡΑΣΜΕΝΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ"(ΕΚΔ. UΝΙVΕRSΙΤΥ SΤUDΙΟ ΡRΕSS). Γραμμένο το 1963, περιγράφει μια ιστορία αγάπης, η οποία συντρίβεται κάτω από τις περιστάσεις της εποχής. Εκείνη, η Ρίτα, είναι μια κοπέλα μετεφηβικής ηλικίας, μεγαλωμένη σε μια μικρή πόλη και αποκομμένη από την πραγματικότητα, που έχει διαμορφωθεί στην πρώην Ανατολική Γερμανία. Εκείνος, ο Μάνφρεντ, είναι αρκετά μεγαλύτερός της, διδάκτορας χημικός, ο οποίος πνίγεται στο καθεστώς της χώρας του. Η Ρίτα μεταβαίνει στην πόλη του Μάνφρεντ για σπουδές στην Παιδαγωγική Ακαδημία και, παράλληλα, εργάζεται σε ένα εργοστάσιο παραγωγής βαγονιών. Σταδιακά γνωρίζει το σκληρό κόσμο του πρώην υπαρκτού σοσιαλισμού με τους ιδεαλιστές και αγνούς κομμουνιστές, που αγωνίζονται για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού, αλλά και τους γραφειοκράτες του κόμματος, οι οποίοι αντιλαμβάνονται αλλιώς πως την οικοδόμηση αυτή. Αντί, όμως, να απογοητευτεί από την κατάσταση αυτή, η Ρίτα διαμορφώνει ένα δυναμικό χαρακτήρα, χωρίς να χάσει την ανθρωπιά της, ενώ ο Μάνφρεντ γίνεται ολοένα και πιο κυνικός, βλέποντας την αδυναμία του να πραγματοποιήσει τα όνειρά του στη χώρα του. Κάποια στιγμή, ο Μάνφρεντ αυτομολεί στη Δύση. Η Ρίτα καταρρέει και μόλις συνέρχεται, αποφασίζει να τον επισκεφτεί στο Δυτικό Βερολίνο, όπου διαπιστώνει, ότι προτιμά να παραμείνει στην Ανατολική Γερμανία και να αγωνιστεί γι' αυτή, χωρίς κανένα συναισθηματικό ενδοιασμό.
Το βιβλίο αυτό αποτέλεσε μια τεράστια επιτυχία την εποχή του, καθόσον θεωρήθηκε αντιπροσωπευτικό δείγμα της ζωής στην πρώην Ανατολική Γερμανία και, κυρίως, κρίθηκε, ότι ξέφευγε από τις καλλιτεχνικές νόρμες, που επικρατούσαν στις χώρες του πρώην Ανατολικού Μπλοκ. Η αλήθεια είναι, ότι το βιβλίο αποφεύγει να παρουσιάσει μια ωραιοποιημένη κατάσταση της πρώην Λ.Δ.Γ., αφού δε διστάζει να προβάλει χαρακτήρες, όπως το Μάνφρεντ, οι οποίοι αμφισβητούν ευθέως το καθεστώς, αλλά και καταστάσεις, όπως την αλόγιστη δαπάνη κρατικών πόρων για ανεδαφικά έργα, την τάση για τεχνολογικά επιτεύγματα, τα οποία, όπως δεν έχουν κανένα αντίκτυπο στην καθημερινότητα των πολιτών της χώρας, τα δογματικά μέλη του κόμματος, που επικρατούν έναντι των αγνών σοσιαλιστών, την απροθυμία του κόσμου να ανταποκριθεί στα κομματικά πλάνα κ.λπ. Διαβάζοντας το βιβλίο, νοιώθει κανείς, ότι η μουντάδα, που κυριαρχούσε στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, διαπερνά τις σελίδες του βιβλίου, αφήνοντας μια γκρίζα αίσθηση στον αναγνώστη. Κυρίως, όμως, η ιστορία αγάπης, που αποτελεί και τον καμβά του εν λόγω βιβλίου, συμπορεύεται παράλληλα και με ζωντάνια με την κατάσταση στην πρώην Λ.Δ.Γ., χωρίς να αποτελεί ένα απλό διακοσμητικό στοιχείο.
Ωστόσο, το βιβλίο δεν ξεφεύγει απόλυτα από τα καλλιτεχνικά πρότυπα της εποχής του. Χωρίς να αποτελεί υπόδειγμα σοσιαλιστικού ρεαλισμού, η κεντρική ηρωίδα εισέρχεται από τη μετεφηβική ηλικία στην ωρίμανση μέσα από τις περιστάσεις της χώρας της, οι οποίες όχι μόνο δεν την αποθαρρύνουν αλλά καλλιεργούν μέσα της την ιδέα της παραμονής της στην Ανατολική Γερμανία τις παραμονές της ανέγερσης του τείχους του Βερολίνου και την ένταξή της στη συλλογική συνείδηση της χώρας αυτής. Αποτελεί, με άλλα λόγια, τον τύπο του θετικού ήρωα, που ήθελαν τα σοσιαλιστικά καθεστώτα, ο οποίος εντάσσεται στις επιταγές της χώρας του, έστω και αφού έχουν προηγηθεί ορισμένες αμφιβολίες σχετικά με την αποτελεσματικότητα των τακτικών της, και, παρά το γεγονός, ότι έχει την ευκαιρία να αποδράσει στη Δύση, εντούτοις επιλέγει να επιστρέψει στην Λ.Δ.Γ. Και είναι αναπόφευκτη αν όχι επιδιωκόμενη η σύγκριση ανάμεσα στην ιδεαλίστρια και με αισθήματα Ρίτα και τον κυνικό και εντέλει ατομιστή - με την έννοια, ότι προτιμά να πάει στη Δύση παρά να αγωνιστεί για την πατρίδα του - Μάνφρεντ, με κερδισμένη την πρώτη, σύμφωνα και με το πνεύμα του βιβλίου.
Δεν μπορεί, όμως, να παραγνωριστεί η δύναμη, με την οποία είναι γραμμένο το εν λόγω βιβλίο. Οι δύο κεντρικοί χαρακτήρες επιδιώκουν να ορίσουν με δυναμισμό την τύχη τους και να μην αφήσουν τις περιστάσεις - πολιτικές και συναισθηματικές - να τους λυγίσουν. Οι δευτερεύοντες χαρακτήρες του βιβλίου ενισχύουν τις όποιες επιλογές τους. Και η εικόνα της καθημερινότητας της Λ.Δ.Γ. των τελών της δεκαετίας του '50 έως την εποχή της ανέγερσης του τείχους του Βερολίνου ξεδιπλώνεται με μαεστρία από τη συγγραφέα.
Αξίζει να διαβαστεί αυτό το βιβλίο όχι υπό το πολιτικό πρίσμα της εποχής του αλλά ως μια ιστορία αγάπης, που οι περιστάσεις δεν την άφησαν να ολοκληρωθεί. Και έτσι θα αναδειχθεί περισσότερο η λογοτεχνική δύναμη της συγγραφέως.

4 σχόλια:

Pellegrina είπε...

μπου φαινεται ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ ΕΝΔΙΑΦΈΡΟΝ, για ολους τους λογους που λες. Και μου αρεσουν οι καθε ειδους θετικοί ήρωες- εχω ΠΟΛΥ ΚΟΥΡΑΣΤΕΙ από τους αρνητικούς...
φιλια καλοκαιρινά

περιούσιος είπε...

@ pellegrina

Βρήκα το εν λόγω βιβλίο πολύ ενδιαφέρον τόσο λόγω της θεματολογίας του όσο και λόγω της κριτικής ματιάς του στο καθεστώς της πρώην Λ.Δ.Γ., στοιχείο όχι πολύ συνηθισμένο σε συγγραφείς μεγαλωμένους στο πρώην ανατολικό μπλοκ. Απλά η ατμόσφαιρα του βιβλίου ίσως φανεί λίγο καταθλιπτική.
Ανταποδίδω τα καλοκαιρινά φιλιά σου!

Ανώνυμος είπε...

Παρολο που δε το γνωριζω το βιβλιο που προτεινετε, η περιγραφη σας, οπως αναφερει και η pellegrina, μας κινει το ενδιαφερον.

Καλο Σ/Κ ευχομαι.

περιούσιος είπε...

@ exofthalmi

Ευχαριστώ και εύχομαι καλό Σ/Κ και σε σένα.