Υπέπεσε στην αντίληψή μου ένα άρθρο του κ. Νίκου Δήμου για την αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη (περισσότερα www.lifo.gr/content/x6/1906), όπου είδα το γνωστό συγγραφέα και δοκιμιογράφο να προσάπτει ορισμένους χαρακτηρισμούς στο αντικείμενο του άρθρου του αυτού, όπως "μέτρια ηθοποιό", "εγωπαθή", "απολιτική", "γνωστή για τις πολλές ερωτικές περιπέτειές της" και "εθνική κοκότα". Βέβαια, σπεύδει ο κ. Δήμου να γνωστοποιήσει, ότι το τελευταίο παρατσούκλι ανήκει στον "Κολοσσό του Αμαρουσίου", κ. Κατσίμπαλη.
Όμως αυτός ο τελευταίος χαρακτηρισμός μάλλον δίνει και το στίγμα του στο όλο κείμενο του κ. Δήμου. Για να γίνω σαφής, δεν ανήκω στους καθ' έξιν πολέμιους του κ. Δήμου, οι οποίοι δεν είναι και λίγοι στο αχανές Διαδίκτυο. Απεναντίας, σέβομαι την κατάρτισή του, την επιθυμία του να μη δέχεται ως δεδομένους ορισμένους μύθους, που κυριαρχούν στη χώρα μας και το ήπιο και πολιτισμένο ύφος του. Μπορεί αρκετές από τις απόψεις του να μη με βρισκουν σύμφωνο αλλά αυτο δεν αποτελεί παρά τη συνέπεια της πολυφωνίας, που το Διαδικτυο επιτρέπει.
Και το παραπάνω άρθρο του κ. Δήμου ανήκει σε εκείνες τις περιπτώσεις, που διαφωνώ μαζί του. Αν επιθυμούσε να καταρρίψει το μύθο της Μελίνας Μερκούρη, θα μπορούσε να παραθέσει απτά παραδείγματα, που να αποδεικνύουν π.χ. τις μέτριες υποκριτικές της ικανότητες ή τις αδυναμίες της ως πολιτικού. Αντ' αυτού, όμως, ο κ. Δήμου κατέφυγε σε χαρακτηρισμούς αναφορικά με ζητήματα, που αφορούν την αυστηρά προσωπική της ζωή, για να δικαιολογήσει τον προβληματισμό, που του προκαλούν τα επειτειακά αφιερώματα στη Μελίνα Μερκούρη. Δικαίωμά του αναφαίρετο, θα πείτε, να μην εκτιμά την προσωπική ζωή ενός ανθρώπου. Καμμία αντίρρηση αλλά η εκτίμηση των προσωπικών ατασθαλιών ενός ανθρώπου ίσως μετράει, όταν επιθυμούμε να συνάψουμε διαπροσωπικές σχέσεις οποιουδήποτε επιπέδου μαζί του. Όταν κρίνουμε τη διαδρομή του, όμως, στο καλλιτεχνικό ή πολιτικό στερέωμα, εστιάζουμε ή, τουλάχιστον, έτσι κρίνω, ότι πρέπει, στην καλλιτεχνική ή πολιτική του προσφορά και μόνο και σαφώς δεν καταφεύγουμε σε χαρακτηρισμούς, που καμμία σχέση δεν έχουν με τους παραπάνω τομείς. Και ο κ. Δήμου, δυστυχώς, πέφτει σε αυτή την παγίδα. Ήτοι ναι μεν αμφισβητεί το μύθο της Μελίνας αλλά αντί να προσαγάγει κάποια αποδεικτικά στοιχεία, που να ενισχύουν τις θέσεις του, καταφεύγει σε γενικότητες, που προδίδουν και μια αταίριαστη για τον εν λόγω συγγραφέα πεζή διάθεση και αντίληψη. Διότι πώς αλλιώς μπορούν να εκληφθούν εκφράσεις, όπως οι παραπάνω;
Με άλλα λόγια, οι επιλογές, που κάνει ο καθένας στην προσωπική του ζωή, αφορούν αυτόν και μόνο αυτόν. Και δεν δίνουν το στίγμα ενός ανθρώπου με ξεχωριστή προσφορά στην τέχνη και τον εν γένει πολιτισμό μιας χώρας αλλά διαμορφώνουν εντυπώσεις ρηχές, που φανερώνουν μια κριτική αγγίζουσα τα όρια της ισοπέδωσης και του λαϊκισμού, στοιχεία, που δεν περιμένει κανείς από ένα πρόσωπο με την κατάρτιση του κ. Δήμου. Διότι αν η Μελίνα Μερκούρη υπήρξε απολιτική, τούτο ήταν αναφαίρετο δικαίωμά της. Αν ήταν κοσμική, τούτο το κατέκτησε με το υποκριτικό ταλέντο της και δεν είχε καμμία υποχρέωση να ακολουθήσει κάποιο αντισυμβατικό και μακρυά από τα φώτα της δημοσιότητας δρόμο. Και αν, τέλος, υπήρξε δραστήρια ερωτικά, τούτο αφορά αποκλειστικά την ίδια και δεν μπορεί να κριθεί η πολιτιστική και πολιτική της δράση από αυτό πολλώ δε μάλλον από το χονδροειδή χαρακτηρισμό, που της προσήψε ένας αποδεδειγμένα αθυρόστομος κύριος.
Στο τέλος του άρθρου του, βέβαια, ο κ. Δήμου διευκρινίζει, ότι τον απασχολεί αν η αληθινή Μελίνα Μερκούρη ήταν εκείνη, που γνωρίσαμε πριν την επταετία των Συνταγματαρχών ή μετά. Έτσι, όμως, σβήνεται η πολιτιστική προσφορά της Μελίνας Μερκούρη πριν το 1967 και εμφανίζεται μια Μελίνα φτιαγμένη αποκλειστικά σύμφωνα με τις οδηγίες του "Πυγμαλίωνά" της, Ζυλ Ντασσέν. Μόνο που η Γαλάτεια δε φημιζόταν για την προσωπικότητά της, όταν τη γνώρισε ο Πυγμαλίων, κάτι που δεν χαρακτήριζε την προ Ντασσέν Μελίνα. Και παραμένουν οι εντυπώσεις της υποβάθμισης της σπουδαίας αυτής προσωπικότητας μέσα από μιας σειρά από γενικόλογους χαρακτηρισμούς, που αφορούν περισσότερο την προσωπική της ζωή και λιγότερο τα υπόλοιπα και αυτό ενισχύεται και από την επιλογή του κ. Δήμου να στριμώξει κάπου στο τέλος του κειμένου του το ερώτημα, που τον απασχολεί.
Αν, τέλος πάντων, ο κ. Δήμου αναζητεί μια απάντηση στην απορία του, αυτή θα μπορούσε να είναι, ότι η αληθινή Μελίνα Μερκούρη είναι και αυτή προ της χούντας και αυτή μετά τη χούντα. Και θα μπορούσε να αποφύγει αυτή τη δημιουργία δυσμενών εντυπώσεων, αν το ερώτημά του προηγούνταν του "θαψίματος" της Μελίνας Μερκούρη.
4 σχόλια:
"...αν η αληθινή Μελίνα Μερκούρη ήταν εκείνη, που γνωρίσαμε πριν την επταετία των Συνταγματαρχών ή μετά..."
Εσφαλμένη η προσέγγιση του Ν.Δ. Πρόκειται για μεθοδολογικό ολίσθημα.
Ο κάθε άνθρωπος είναι "αληθινός" σταθερά μέσα στην εξέλιξή του (ή και στην... αντεξέλιξή" του).
Έχω ακούσει πλειστάκις αυτό το "ο Καραμανλής πριν το Παρίσι", "ο Παπαμιχαήλ πριν την Αλίκη", "ο Ανδρέας πριν το Χέρτφιλντ", κ.ο.κ. Αυτά είναι ορόσημα αυθαίρετα τα οποία χρησιμοποιούμε συμβατικά ακριβώς επειδή είναι αδύνατον να παρακολουθύμε τη διαρκή πορεία εξέλιξης, μετάλλαξης, ωρίμανσης κάποιου/-ας.
Τί θα πει "ο Καραμανλής πριν το Παρίσι"; Αν ήταν ένας πολιτικός ο οποίος ήθελε να κάνει την Ελλάδα μια... "ευρωπαϊκή χώρα", τότε στη δεκαετία του 1960, ο μόνος τρόπος που ήξερε ήταν αυτός του επαρχιώτη που κατέβηκε στην Αθήνα και θαμπώθηκε από τα ψηλά κτίρια και το τσιμέντο, με ό,τι αυτό συνεπαγόταν αισθητικά. 15 χρόνια μετά, "μορφώθηκε" τρόπον τινά και κσμοπολίτικα και κοινωνικά και εισήγαγε κάποιες τομές παρότι συντηρητικών θέσεων ο ίδιος.
@ zalmoxis
Σωστή η παρατήρησή σου για τη μεθοδολογία του κ. Δήμου! Αλλά όταν προέχει να κρεμάσει κανείς κάποια ταμπέλα στο πρόσωπο, που σχολιάζεις, μοιραία θα καταφύγει και στις μεθοδολογικές ακροβασίες.
Εγώ από την αρχή δεν κατάλαβα σε τι αποσκοπούσε το σχόλιο του Δήμου με αφορμή την επέτειο των 15 χρόνων από το θάνατο της Μελίνας.
Δεν είδα να κάνει ανάλογα σημειώματα για όλες τις άλλες επετείους γνωστών Ελλήνων.
Μόνο για τη Μελίνα είχε να πει;
Μικρόψυχος και κομπλεξικός.
@ Ανώνυμος
Καλώς ήλθατε στο ταπεινό μου ιστολόγιο! Ας πούμε, ότι, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης των 15 χρόνων από το θάνατο της Μελίνας Μερκούρη, αποφάσισε ο κ. Δήμου να κάνει ένα απολογισμό των πεπραγμένων της. Παρά το γεγονός, ότι διαθέτει την απαιτούμενη κατάρτιση, ώστε να το κάνει, προτίμησε τον εντυπωσιασμό, αν κρίνω από τη χρήση των χαρακτηρισμών προς το πρόσωπο της Μελίνας Μερκούρη, από την παράθεση επιχειρημάτων ικανών να κλονίσουν το μύθο της.
Δε θα χαρακτήριζα κομπλεξικό ή μικρόψυχο τον κ. Δήμου, απλά ίσως μερικές φορές προκαλεί ιδιαίτερες διαφωνίες με τα γραπτά ή τα λεγόμενά του. Αλλά αυτό δεν είναι ίδιον των κομπλεξικών και μικρόψυχων.
Δημοσίευση σχολίου