Μια επιστολή, που κρίνει ένα πνευματικό ανάστημα

Από ένα πρόσωπο, όπως ο κ. Μίκης Θεοδωράκης, περιμένει κανείς να αξιοποιεί το μορφωτικό του επίπεδο, την εμπειρία και τη δημιουργητικότητά του, ώστε να ανοίγει τους πνευματικούς ορίζοντες των ανθρώπων της χώρας μας.

Η αλήθεια είναι, βέβαια, ότι τα τελευταία χρόνια ο κ. Θεοδωράκης έδωσε ουκ ολίγες λαβές, ώστε να θεωρηθεί κάθε άλλο παρά σώφρων. Η απόφασή του να παραστεί στην εκπομπή του κ. Λαζόπουλου, όταν ο τελευταίος ανέγνωσε τη διαβόητη-για την πλαστότητά της-Δήλωση Κίσσινγκερ αλλά και οι συμβουλές του περί στοματικής υγιεινής, όταν αναφέρεται κανείς στο πρόσωπο του μακαρίτη, πλέον, Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χριστόδουλου, ήταν ενδεικτικές μιας αμφιλεγόμενης κρίσης, η οποία ξένισε πολλούς, που θεωρούσαν, ότι πρόσωπα, όπως ο κ. Θεοδωράκης, πρέπει να βρίσκονται πάνω από αυτές τις καταστάσεις, ώστε να τις κρίνουν και κατακρίνουν.

Δυστυχώς, όχι μόνο κάτι τέτοιο δε συνέβη αλλά ο κ. Θεοδωράκης επανέλαβε αυτή τη στάση του. Αφορμή αποτέλεσε η παραφιλολογία, που αναπτύχθηκε γύρω από το βιβλίο της κας. Δραγώνα ¨Τί είναι η πατρίδα μας". Μέσα από τη δημοσιευθείσα και σε κάποια έντυπα αλληλογραφία του με το γνωστό ηθοποιό, κ. Στέφανο Ληναιο, επετέθη με σφοδρότητα κατά της κας. Δραγώνα, ευθυγραμμιζόμενος με τις απόψεις, που κυκλοφόρησαν σε διάφορους εθνικιστικούς ιστότοπους και, κυρίως, αποδεικνύοντας, ότι δεν είχε καν ανοίξει το επίμαχο βιβλίο, ώστε να διαπιστώσει, αν, τελικά, η κα. Δραγώνα υποστήριξε όσα της προσάπτουν.

Τη χειρότερη εντύπωση, όμως, προκάλεσε η απάντησή του στην επιστολή διαμαρτυρίας της κας. Δραγώνα. Προηγήθηκε η κοσμιότατη διαμαρτυρία της κας. Δραγώνα για τη στάση των κ.κ. Θεοδωράκη και Ληναίου απέναντι σε αυτή και η προσπάθειά της να καταδείξει στους εν λόγω κυρίους, ότι, όσα της αποδίδονται, είναι αναληθή και ακολούθησε η απάντηση του κ. Θεοδωράκη.

Από το περιεχόμενο της απάντησης αυτής προκύπτουν ορισμένα συμπεράσματα :

.- Ο κ. Θεοδωράκης δείχνει να διακατέχεται από την εμμονή, ότι υπάρχουν κάποιοι κύκλοι, οι οποίοι έχουν θέσει ως στόχο τους "την αλλοίωση της εθνικής-ελληνικής μας ταυτότητας", "σε συνδυασμό με τη φίμωση των αντίθετων απόψεων".Φυσικά, δεν κατονομάζει τους μοχθηρούς αυτούς κύκλους, ενώ όπου τους υπαινίσσεται (π.χ. το γνωστό κ. Σόρος), δεν αναλύει, πως αυτοί απεργάζονται την αλλοίωση της εθνικής-ελληνικής μας ταυτότητας παρά αρκείται σε όσα διαχέουν προς όλες τις κατευθύνσεις οι εθνικιστικοί/ακροδεξιοί/φοβικοί κύκλοι. Όσον αφορά τη φίμωση των αντίθετων απόψεων, εδώ τίθεται το ερώτημα, αν ο κ. Θεοδωράκης παρακολουθεί την επικαιρότητα. Επειδή, λοιπόν, πιστεύω, ότι δεν την αγνοεί αλλά την παρακολουθεί εγγύτατα, σίγουρα έχει δει ή ακούσει τους κ.κ. Καρατζαφέρη, Γεωργιάδη και άλλους ταγούς της ακροδεξιάς αλλά και πρόσωπα, που δεν εντάσσονται σε αυτό τον πολιτικό χώρο, να καταφέρονται κατά της κας. Δραγώνα βασισμένοι στο υποτιθέμενο περιεχόμενο του παραπάνω βιβλίου της, όπως το παρουσιάζουν διάφοροι ιστότοποι. Και τόσο οι παραπάνω πολέμιοι του βιβλίου της κας. Δραγώνα όσο και αρκετοί ιστότοποι εκφράζουν, μέχρι στιγμής, τη γνώμη τους ανενόχλητοι και χωρίς να απειληθεί οιαδήποτε φίμωσή τους.

.- Προφανώς ο κ. Θεοδωράκης δεν έχει διαβάσει το περιλάλητο πόνημα της κας. Δραγώνα. Διατείνεται, βέβαια, στο τέλος της επιστολής του, ότι τι έχει διαβάσει αλλά από το όλο πνεύμα της προκύπτει, ότι δεν το διάβασε επιστάμενα. Αν και η κα. Δραγώνα φρόντισε μαζί με την απαντητική επιστολή-διαμαρτυρία της να του το στείλει, ο κ. Θεοδωράκης προτίμησε να της απαντήσει αμέσως παρά να κάνει τον κόπο να το διαβάσει καλύτερα. Τούτο, τουλάχιστον, προκύπτει από τις αντιδράσεις του και δεν αποτελεί τιμή για ένα πρόσωπο, που θέλει να λέγεται πνευματικός άνθρωπος. Διότι, αν το διάβαζε καλά, θα αντιλαμβανόταν, ότι πουθενά το βιβλιο αυτό δεν αποδομούνται "οι ιδέες, πεποιθήσεις, τα «πιστεύω», σε σχέση με το ελληνικό έθνος και τις ρίζες του, δηλαδή όλα αυτά που ενέπνευσαν και παρακίνησαν τον λαό μας", και άλλα πολλά αναληθή, που υποστηρίχθηκαν από διαφόρους εθνικιστικούς-ρατσιστικούς κύκλους και απεδείχθη η αναλήθειά τους εδώ. Εκείνο, που η κα. Δραγώνα προτείνει, είναι η απαγκίστρωση του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας μας από μια σειρά μύθων, που διδάσκονται οι μαθητές-και τους διδαχθήκαμε, όσοι περάσαμε από τα θρανία των ελληνικών σχολείων-και οι οποίοι αμφισβητούνται επιστημονικά. Σκοπός του βιβλίου της είναι να καταδείξει τα προβλήματα, που προέκυψαν από την εθνοκεντρική θεώρηση του εκπαιδευτικού μας συστήματος και να προτείνει εναλλακτικές λύσεις, με τις οποίες μπορεί κανείς ελεύθερα να διαφωνεί αλλά δεν μπορεί να τις χαρακτηρίζει ως μέσο για την αλλοίωση της εθνικής μας ταυτοτητας, αν δεν βασίζει τη συγκεκριμένη άποψή του σε τεκμήρια. Ακόμα, το βιβλίο αναφέρεται στο σεβασμό προς τη διαφορετικότητα στο σχολείο και μέμφεται το εκπαιδευτικό σύστημα της εποχής εκείνης -13 χρόνια πριν γράφτηκε το βιβλίο αυτό-για την έλλειψη μέριμνας, που υπήρχε για τους αλλόδοξους, αλλόθρησκους και αλλογενείς μαθητές. Με αυτή τη διαφορετικότητα, όμως, ο κ. Θεοδωράκης δεν δείχνει να ασχολείται καθόλου στην επιστολή του.

.- Η απαντητική επιστολή του κ. Θεοδωράκη προς την κα. Δραγώνα αναπαράγει αβασάνιστα την ακροδεξιά κινδυνολογία και συνωμοσιολογία, χωρίς να παραθέτει κάποια αποδεικτικά στοιχεία, στα οποία να βασίζει τους ισχυρισμούς του, συμπεριφορά που κάθε άλλο παρά αρμόζει σε πνευματικό άνθρωπο.

.- Η λογική, ότι η κα. Δραγώνα προβάλλεται αφειδώς από τα ημεδαπά Μ.Μ.Ε. είναι απαράδεκτη για ένα άνθρωπο, ο οποίος ιδίως μεταπολιτευτικά δεν πρέπει να είχε το παραμικρό παράπονο από την προβολή του από τα μέσα αυτά. Εκτός αν θεωρεί, ότι μόνο αυτός και οι ομοϊδεάτες του σε κάθε επίπεδο πρέπει να προβάλλονται από τα Μ.Μ.Ε.

.- Η επίθεσή του κ. Θεοδωράκη σε πρόσωπα, όπως ο συγγραφέας, μεταφραστής και ιστολόγος Γιάννης Χάρης, και ο χαρακτηρισμός τους ως "υποτακτικοί κονδυλοφόροι", είναι τουλάχιστον αηθής και αποδεικνύει μια ελάχιστα δημοκρατική συμπεριφορά, αφού αρνείται να ανεχθεί την αντίθετη άποψη.

.- Ουδείς αρνείται, ότι στη διάρκεια της Κατοχής το Κ.Κ.Ε. μέσω του Ε.Α.Μ. συσπείρωσε, τουλάχιστον μέχρι κάποια εποχή, ένα σημαντικό κομμάτι του ελληνικού δυναμικού στον αγώνα του κατά του κατακτητή και ενήργησε μέχρι ένα σημείο πατριωτικά, έστω και με τις ακρότητες, που χαρακτήρισαν την εποχή εκείνη και προήλθαν απ' όλες τις παρατάξεις. Ωστόσο, η στάση του Ε.Α.Μ. υπήρξε πατριωτική αλλά σε καμμία περίπτωση εθνοκεντρική. Και ο πατριωτισμός του Ε.Α.Μ. συνίστατο στον αγώνα κατά του κατακτητή με επίκληση των εθνικών ιδεωδών αλλά χωρίς να αποδίδει σε αυτά κάποια εθνικιστική χροιά. Περαιτέρω, το Ε.Α.Μ., πιστό στις αρχές του, δεν είχε διστάσει να μιλήσει για το δικαίωμα αυτοδιάθεσης των σλαβόφωνων της Β.Δ. Μακεδονίας και των μουσουλμάνων της Ηπείρου, κατάσταση κάθε άλλο παρά συμβατή με τη στάση και τα πατριωτικά ιδεώδη του κ. Θεοδωράκη, όπως αυτά διατυπώνονται στην απαντητική επιστολή του προς την κα. Δραγώνα.

.- Οι ιδέες για το ελληνικό έθνος σαφώς και επηρέασαν τα πρόσωπα, που επικαλείται ο κ. Θεοδωράκης στην επιστολή του λ.χ. Κάλβο, Παλαμά, Ελύτη, Σεφέρη, Καβάφη, Αγγελόπουλο, Καμπανέλλη, Εγγονόπουλο, Χατζηδάκι, Καζαντζάκη, Κουν, Παλαμά Ρίτσο, Τσαρούχη και λοιπούς. Ωστόσο, όση φαντασία και αν διαθέτει κανείς, δύσκολα θα φανταστεί τους παραπάνω να απαντούν σε υποστηρικτές των απόψεων της κας. Δραγώνα με το ύφος του κ. Θεοδωράκη. Πρόσωπα, όπως ο Καζαντζάκης και ο Σικελιανός, που την εποχή τους αποτελούσαν εκ των σπουδαιότερων εκπροσώπων της ελληνικής διανόησης, στοχοποιήθηκαν για την ελεύθερη σκέψη τους από κάθε άλλο παρά λάθρα δρώντες αντιδραστικούς κύκλους της ημεδαπής και, όμως, ουδέποτε απάντησαν προσβλητικά ούτε επικαλέστηκαν καταχθόνιες δυνάμεις, που σκοπό είχαν την εξόντωσή τους. Και μια παρατήρηση : Από πού και ως που ο κ. Θεοδωράκης εντάσσει τον κ. Γεωργουσόπουλο στην ίδια κατηγορία με τους ανωτέρω; Διότι το ύφος του εδώ και αρκετά χρόνια, όταν αντιμετωπίζει κάποια αντίθετη άποψη από τη δική του, μόνο πολιτισμένο δεν μπορεί να θεωρηθεί.

.- Η ύπαρξη των πεποιθήσεων ως προς το ελληνικό έθνος, τις ρίζες και την αδιάσπαστη συνέχεια αυτού δια μέσου των αιώνων ήταν, κατά τον κ. Θεοδωράκη, απαραίτητη προϋπόθεση, ώστε να ξεκινήσουν και τελεσφορήσουν τα διάφορα κοινωνικά και πολιτικά κινήματα στη χώρα μας. Λησμονεί, όμως, ο κ. Θεοδωράκης, ότι οι ακραιφνείς εθνοκεντριστές περασμένων εποχών π.χ. Μυστριώτης, Αρχιεπίσκοπος Δημητριάδος Γερμανός κ.λπ. πολέμησαν λυσσαλέα όσους πρότειναν την απλοποίηση της γλώσσας αλλά και την απομάκρυνση του σχολείου από τις εθνοκεντρικές αντιλήψεις π.χ. Δελμούζο, Σαράτση και λοιπούς. Και στην περίπτωση αυτή, η επίκληση των οσίων και ιερών της πατρίδος, τα οποία, δήθεν, ευρίσκονταν σε κίνδυνο, αποτελούσε την προμετωπίδα του αγώνα των συντηρητικών κύκλων κατά των προοδευτικών, οι οποίοι δεν στερούνταν μεν πατριωτισμού, πλην, όμως, τον ερμήνευαν με διαφορετικό τρόπο από τους πολεμίους τους. Και ας μη λησμονούμε, ότι οι ίδιες εθνοκεντρικές ιδέες οδήγησαν τη χώρα μας στον αποτυχημένο ελληνοτουρικό πόλεμο του 1897 αλλά και στην άστοχη προέλαση μέχρι το Σαγγάριο στη Μικρασιατική Εκστρατεία και την εντύθεν καταστροφή. Εκεί, όμως, ο κ. Θεοδωράκης σιωπά.

.- Και επειδή ο βήχας και ο έρωτας δεν κρύβονται, ο κ. Θεοδωράκης δράττεται της ευκαιρίας να μας θυμίσει τον έρωτά του για τις κομματικές του καταβολές, αναφέροντας ότι η ιδέα του έθνους ήταν εκείνη, που μας οδήγησε να καταδικάσουμε τα θύματα του επιθετικού ιμπεριαλισμού, όπως το Ιράκ και την Παλαιστίνη. Δεν αντιλέγω, ότι ορθότατα κατεδίκασε η χώρα μας τις παραπάνω επιθέσεις, πλην, όμως, στην περίπτωση της Παλαιστίνης θεοποιήθηκαν από πολλούς διανοούμενους, που ακολουθούν τα χνάρια του κ. Θεοδωράκη, οι εξτρεμιστές, που ζωσμένοι με εκρηκτικά τινάζονταν στον αέρα, σκοτώνοντας δεκάδες αμάχους, χωρίς να αγνοούμε την προκλητική άρνηση του συνόλου των εθνοκεντρικών πατριωτών να καταδικάσουν τις ακρότητες των Σέρβων σε βάρος των Βοσνίων μουσουλμάνων στη Σρεμπρένιτσα, στις οποίες εικάζεται, ότι συμμετείχαν και δικοί μας υπερπατριώτες. Και, βέβαια, ο περιορισμός των διαμαρτυριών σε ό,τι αφορά τα θύματα του επιθετικού ιμπεριαλισμού - όλως τυχαίως αμερικανοκίνητου - δεν φτάνει μέχρι τα θύματα της ρωσσικής επίθεσης στην Τσετσενία ή την καταστολή των ταραχών κατά της χούντας στη Μυανμάρ, όταν η ομόσταυλη του κ. Θεοδωράκη, κα. Λιάνα Κανέλλη, ειρωνευόταν τους βουδιστές μοναχούς, που συμμετείχαν στις διαμαρτυρίες αυτές. Ωραία η ιδέα του έθνους, κατά τον κ. Θεοδωράκη, όταν υπηρετεί την υπεράσπιση των δικαίων των λαών, που έχουν κοινή θρησκεία και εχθρούς με μας! Αυτό, τουλάχιστον, συμπεραίνει κανείς από την υπό σχολιασμό επιστολή του.

.- Πουθενά στο βιβλίο της η κα. Δραγώνα δε βαφτίζει "ελληνοκεντρισμό" την την ξεχωριστή πίστη, ακόμα και θαυμασμό που μπορεί να έχει ένας λαός για την ιστορία και τον εαυτό του. Η κα. Δραγώνα αρκείται να επισημάνει, ότι όταν ο θαυμασμός για την πατρίδα και την ιστορία μας ξεπερνάει κάποια όρια και φτάνει μέχρι του σημείου να δημιουργει την εντύπωση, ότι είμαστε ξεχωριστοί και ανώτεροι από τους άλλους μόνο και μόνο λόγω καταγωγής, τότε καθίσταται απαράδεκτος και επικίνδυνος. Άλλωστε, κάθε λαός μπορεί και πρέπει να είναι υπερήφανος λόγω των σύγχρονων επιτευγμάτων του και της εν γένει πορείας του και όχι απλά και σκέτα για κάποια πράγματα, που πέτυχαν κάποιοι πρόγονοί του στο μακρυνό παρελθόν. Διότι τότε η αγάπη για την πατρίδα καθίσταται στείρος ναρκισσισμός και προγονολατρεία.

Είναι θεμιτή σε μια δημοκρατική κοινωνία η πολυφωνία των απόψεων. Είναι επιβαλλόμενος, όμως, και ο σεβασμός προς τις απόψεις αυτές αλλά και τους εκφραστές τους. Και, δυστυχώς, ο κ. Θεοδωράκης δεν δείχνει να είναι καθόλου ευθυγραμμισμένος με αυτά τα κεκτημένα, για τα οποία πριν από κάποια χρόνια αγωνίστηκε και ο ίδιος και πλήρωσε τότε το σχετικό τίμημα. Κυρίως, όμως, ο κ. Θεοδωράκης δείχνει να είναι δέσμιος μιας εχθρικής αντίληψης προς ό,τι διαφέρει από τις δικές του πεποιθήσεις, η οποία αντίληψή του είναι διανθισμένη με θεωρίες κάθε άλλο παρά αρμόζουσες σε πρόσωπο του πνευματικού του διαμετρήματος.

Υ.Γ. Προφανώς και ο υποφαινόμενος αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό το περιεχόμενο του βιβλίου της κας. Δραγώνα και διαφωνεί με κάποιες από τις απόψεις του. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει, ότι συμφωνώ με την επίθεση του κ. Θεοδωράκη.

Υ.Γ.2. Στο Λύκειο είχα μια καθολική συμμαθήτρια, η οποία είχε ζητήσει να μην παρακολουθεί το μάθημα των θρησκευτικών. Ο θεολόγος μας είχε σπεύσει να κάνει ολόκληρο κήρυγμα κατά του πάπα με αφορμή την αίτηση της παραπάνω συμμαθήτριάς μου. Διαβάζοντας την επιστολή του κ. Θεοδωράκη, θυμήθηκα τη συμμαθήτριά μου αυτή.