Ο τράχηλος του Έλληνα και οι θρησκευτικές τελετές

Όταν στο σχολείο μας διδασκαν ότι ο τράχηλος του Έλληνα ζυγό δεν υπομένει, ίσως είχαν στο νου τους ότι ως χώρα πάντοτε αντιστεκόμαστε στους εισβολείς, διότι ακριβώς δεν μπορούσαμε να υπομείνουμε τη σκλαβιά. Και αν τα 400 χρόνια σκλαβιάς απέδειξαν ότι ίσως είμαστε και λίγο υποχωρητικοί σε αυτή την αρχή, η σημερινή πραγματικότητα αποδεικνύει ότι αποφασίσαμε να μην υποχωρήσουμε ξανά, ως, επίσης, ότι στην έννοια του ζυγού έχουμε δώσει μια άκρως διασταλτική έννοια, προκειμένου να συμπεριλάβουμε κάθε μορφή πίεσης, ώστε να αλλάξουμε έστω και για λίγο τον τρόπο συμπεριφοράς μας. Και βέβαια, δε διστάζουμε μπροστά στην ελεύθερη, όπως εννοούν πολλοί από εμάς την ελευθερία, έκφραση να γράφουμε στα παλαιότερα των υποδημάτων μας ακόμα και περιστάσεις, όπου η σοβαρότητα όχι μόνο είναι απαραίτητη αλλά και επιβεβλημένη.
Βρέθηκα τον τελευταίο καιρό σε αρκετούς γάμους φίλων και συγγενών μου. Και αν έχω περάσει καλά στους περισσότερους από αυτούς, εν τούτοις, ίσως και από ιδιοτροπία, δεν έχω μπορέσει να συγκρατήσω την αποστροφή μου για την ατμόσφαιρα ιλαρότητος, που κυριαρχεί σε πάρα πολλούς γάμους κατά τη διάρκεια της γαμήλιας τελετής. Η τάση του νεοέλληνα να πιάνει κουβεντούλα όπου σταθεί και όπου βρεθεί κυριαρχεί και στην εκκλησία, όπου, διαρκούσης της τελετής, ακούγονται ψίθυροι, γελάκια και κουβεντούλες κάθε είδους υπό το συνοφρυωμένο βλέμμα του ιερουργούντος ιερέως. Και αλλοίμονο στον ιερέα, που θα διακόψει την τελετή, ώστε να κάνει παρατηρήσεις στον λαλίστατο θαμώνα της εκκλησίας! Εκτός του ότι η παραίνεσή του δεν θα έχει το παραμικρό αποτέλεσμα, αφού, όπως είπαμε, του Έλληνα ο τράχηλος ζυγό δεν υπομένει, θα ακούσει ίσως και τα σχολιανά του από τον κουτσομπόλη παρευρισκόμενο. Όλο και κάποιο κινητό τηλέφωνο θα χτυπήσει μέσα στην εκκλησία, όλο και κάποιο παρανυμφάκι θα αρχίσει να γκρινιάζει, επειδή δεν μπορεί να σταθεί ήσυχο για πολύ, ενώ οι γονείς του αποφεύγουν να το νουθετήσουν (προσοχή, να το νουθετήσουν όχι να το δείρουν), όλο και κάποιος αδιάκριτος θα αρχίσει να χασκογελάει, επειδή θυμήθηκε κάτι. Και ίσως αρχίσουν, στη διάρκεια του μυστηρίου, την κουβεντούλα και οι μελλόνυμφοι, ως εάν να μην πρόκειται να ξαναμιλήσουν στη διάρκεια του γάμου τους.
Το χειρότερο, όμως, είναι η στιγμή, όπου ο ιερέας θα ψάλλει το «η δε γυνή να φοβείται τον άνδρα». Η ανόητη παραίνεση, συνήθως από γυναίκες, προς τη νύφη «πάτα τον» θα ακουστεί από δεκάδες στόματα και όλο και κάποια επιπόλαιη και με εσφαλμένη αντίληψη του αστεϊσμού νύφη θα πατήσει τον αμέριμνο γαμπρό.
Η απομάκρυνση ολοένα και περισσότερων Ελλήνων από τα θεία είναι ένα φαινόμενο των καιρών μας, για το οποίο έχουν υποστηριχτεί δεκάδες θεωρίες. Δεν είναι του παρόντος να τις αναλύσω, αλλά είναι θεμελιώδες, απαραβίαστο και σεβαστό δικαίωμα κάθε τρίτου να δηλώνει άθεος, αγνωστικιστής ή πιστός της πιο άγνωστης ή απίστευτης θεότητας. Ούτε είναι υποχρεωμένος κάποιος τρίτος να αποδέχεται το τελετουργικό μιας θρησκείας.
Όταν, όμως, δίνουμε το παρόν σε κάποια θρησκευτική εκδήλωση, οφείλουμε, νομίζω, να σεβόμαστε τη στιγμή του μυστηρίου αυτού όχι επειδή πιστεύουμε, διότι, όπως είπαμε, μπορεί να μην πιστεύουμε στη συγκεκριμένη θρησκεία ή σε οποιαδήποτε θρησκεία, αλλά διότι οφείλουμε να σεβόμαστε το δικαίωμα των τρίτων, που πιστεύουν, να ασκούν τα λατρευτικά τους καθήκοντα στο συγκεκριμένο χώρο, εν προκειμένω να τηρούν ένα συγκεκριμένο τελετουργικό ως στοιχείο της πίστης τους. Και δεν πιστεύω ότι πιέζεται κανείς, όταν επιβάλλεται να τηρήσει μια ευπρεπή συμπεριφορά σε μια εκκλησία κατά τη διάρκεια ενός μυστηρίου. Απλά επιβάλλεται να υιοθετήσει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά για όσο χρονικό διάστημα παραμείνει εκεί ως δείγμα πολιτισμού. Διότι η κατάκτηση θεμελιωδών δικαιωμάτων ,όπως της θρησκευτικής ελευθερίας, δεν έχει κανένα απολύτως νόημα, όταν ασκείται σε βάρος του δικαιώματος των τρίτων να ασκήσουν τα λατρευτικά τους καθήκοντα υπό οποιεσδήποτε συνθήκες. Και, εν πάσει περιπτώσει, η σπουδαία και ενδεχομένως ιερή στιγμή στη ζωή των μελλονύμφων επιβάλλει ένα σεβασμό από πλευράς παρευρισκόμενων.
Προ ετών, σε μια συζήτηση στη ΝΕΤ με θέμα το θρησκευτικό αίσθημα του Έλληνα, ο κ. Παπαγιαννάκης, ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, είχε πει ότι ο Έλληνας δεν θρησκεύεται αλλά εκκλησιάζεται. Μια βόλτα από αρκετές εκκλησίες στη διάρκεια ενός μυστηρίου θα δείξει ότι ούτε καν εκκλησιάζεται παρά συναγελάζεται θορυβωδώς με άλλους ασεβείς όχι προς τη θρησκεία αλλά προς το δικαίωμα των τρίτων κα εκδηλώνουν το θρησκευτικό τους αίσθημα. Αλλά είπαμε, ο τράχηλος του Έλληνα ζυγό δεν υπομένει.