Η κατάχρηση του ενικού

Ο πληθυντικός αριθμός, με τον οποίο απευθυνόμαστε σε κάποιον μεγαλύτερό μας ή σε πρόσωπα, που δε γνωρίζουμε, ανεξαρτήτως ηλικίας, αποτελεί μια αρκετά παλαιά κατάκτηση του πολιτισμού. Είναι μια εφεύρεση της ρωμαϊκής εποχής, όπου συνηθιζόταν να απευθύνονται στον αυτοκράτορα στον πληθυντικό αριθμό. Αργότερα, επί Λουδοβίκου του 14ου, ο οποίος επιθυμούσε να του ομιλούν στον πληθυντικό, θεωρώντας ότι έτσι ανεβαίνει ακόμα περισσότερο στα μάτια των υπηκόων του και, ταυτόχρονα, θεοποιείται(Βασιλιάς-Ήλιος γαρ), καθιερώθηκε η χρήση του πληθυντικού αριθμού και μεταξύ των λοιπών προσώπων, αρχικά της αυλής του εν λόγω μονάρχη σε μια προσπάθεια να μιμηθούν τους τρόπους του. Σιγά-σιγά, επακτάθηκε και στις λοιπές χώρες και κατέληξε να αποτελεί τον ευγενή τρόπο προσφώνησης τρίτων προσώπων.
Βέβαια, η εξέλιξη δεν φτάνει παντού και σε όλους, τουλάχιστον αυτό προδίδει η τακτική επαφή με ορισμένους ανθρώπους, που δε συνηθίζουν να διανθίζουν το λόγο τους απευθυνόμενοι στον πληθυντικό αριθμό. Δεν είναι λίγες οι φορές εκείνες, κατά τις οποίες ερχόμαστε σε επαφή με πρόσωπα, με τα οποία δεν μας συνδέει κάποια οικειότητα και, όμως, απαξιούν να χρησιμοποιήσουν πληθυντικό αριθμό, όταν απευθύνονται σε μας. Θεωρώ την παράθεση παραδειγμάτων περιττή, διότι κανένας επαγγελματικός ή κοινωνικός χώρος και κλάδος δεν έχει το προνόμιο της κατάχρησης του ενικού αριθμού και φρονώ ότι έκαστος εξ ημών θα μπορούσε να προβάλει ένα, τουλάχιστον, τέτοιο παράδειγμα.
Προφανώς δεν αποτελεί ψώνιο να αξιώνει κανείς να του ομιλούν στον πληθυντικό αριθμό. Απεναντίας, τρίτα πρόσωπα, που δεν μας γνωρίζουν και καλούνται να μας εξυπηρετήσουν ή απλά έρχονται σε μια κοινωνική επαφή μαζί μας, οφείλουν να χρησιμοποιούν τον πληθυντικό αριθμό όχι μόνο λόγω ευγένειας, η οποία, άλλωστε, δεν εκπληρώνεται μόνο με τη χρήση του πληθυντικού αριθμού, αλλά και επειδή αυτό προδίδει μια προθυμία για εξυπηρέτηση αλλά και ένα επαγγελματισμό και μια σωστή αγωγή.
Δεν είναι απαραίτητο να κρίνεται κάποιος άνθρωπος από τη χρήση του πληθυντικού αριθμού, θα αντιτάξετε. Εξαρτάται από το σύνολο της συμπεριφοράς του ανθρώπου αυτού, όπως αυτή εξωτερικεύεται. Η τακτική παρουσία στις εκπομπές λόγου θαμώνων, όπως η κυρία Κανέλλη ή ο κύριος Ζουράρις, για παράδειγμα, καταδεικνύει ακριβώς αυτό το πρόβλημα, ότι, δηλαδή, η κατάχρηση του ενικού αριθμού αφήνει σε δεύτερη μοίρα την όποια καλλιέργεια του χρήστη της και αναδεικνύει ένα σύνολο μάλλον απωθητικό, που σίγουρα δε διεκδικεί βραβείο καλών τρόπων και σαφέστατα δεν αποτελεί πρότυπο συνομιλητή.
Πιθανότατα ο πληθυντικός αριθμός απομακρύνει τους ανθρώπους, θα προβάλει κάποιος άλλως ο ενικός αριθμός προδίδει μια προσπάθεια του τρίτου για οικειότητα και προσέγγιση. Συγγνώμη αλλά θα διαφωνήσω. Όταν ουδείς δεσμός με συνδέει με κάποιο πρόσωπο, θεωρώ απρεπές να του μιλήσω στον ενικό αριθμό, εκτός αν επιθυμώ να καταργήσω τη μεταξύ μας απόσταση, όπως συμβαίνει με αρκετούς γιατρούς και τους ασθενείς τους ή σε αρκετά ιστολόγια, όπου η οικειότητα προάγει το διάλογο και την ανταλλαγή απόψεων. Συνήθως, όμως, η απόσταση αποτελεί και μια βασική προϋπόθεση, όταν μιλάμε για επαγγελματικές, κυρίως, σχέσεις, να «μπουν κάποια πράγματα στη θέση τους», ήτοι να γνωρίζει ο χρήστης του πληθυντικού αριθμού ότι η όποια απόσταση το χωρίζει από το δέκτη του πληθυντικού αριθμού συμβάλλει στην καλύτερη συνεργασία και επίτευξη των όποιων επαγγελματικών στόχων και καταπολεμά την οικειότητα, που μόνο ωφέλιμη δεν μπορεί να είναι στις περισσότερες σχετικές περιπτώσεις. Περαιτέρω, η οικειότητα είναι καλή στις διαπροσωπικές σχέσεις, όπως λ.χ. όταν μιλάμε στην παρέα μας ή στο Διαδίκτυο, αλλά συνήθως οι τακτικοί χρήστες του ενικού αριθμού, μιλώντας πάντα για μη διαπροσωπικές σχέσεις, διακρίνονται και από μια συμπεριφορά, που βρίσκεται στα όρια της αγένειας και συχνά τα υπερβαίνει.

Συχνά, ο ενικός αριθμός προδίδει την αδυναμία, εσκεμμένη ή μη δόλια δεν έχει σημασία, κάποιου να αποδεχθεί κάποια άλλα άποψη ή κάποιο τρίτο πρόσωπο ως οντότητα. Τέτοια πρόσωπα προβάλλουν συνήθως μια κάπως λαϊκή μαγκιά, απόρροια, υποτίθεται, κάποιου περιβάλλοντος με στερήσεις, που έχουν, υποτίθεται πάντα, διαμορφώσει μια απέχθεια προς τους τύπους, οι οποίοι ανήκουν, πάλι υποτίθεται, στους τυπολάτρες αστούς, που τίποτε δε στερήθηκαν στη ζωή τους. Εδώ αξίζει να θυμηθούμε αρκετά κινήματα στη χώρα μας, τα οποία διακρίνονταν από μια ρητορεία ευκολίας, όπου ο πληθυντικός αριθμός χρησιμοποιούνταν μόνο όταν χαρακτήριζε ένα πλήθος, το οποίο συχνά εγκιβωτιζόταν στην έννοια του απρόσωπου λαού, και όχι μια μονάδα ή χαρακτήριζαν τον πληθυντικό αριθμό ως μια ένδειξη μικροαστισμού εξ ου και η κατά μέτωπο επίθεση εναντίον των διαφωνούντων με όπλο τον ακατάσχετο και με αμιγώς υβριστικό σκοπό ενικό αριθμό. Και αν, τέλος πάντων, τα περισσότερα από τα κινήματα αυτά εξευγενίστηκαν από ένα χρονικό σημείο και μετά την επαφή τους με την εξουσία, τα κατάλοιπά τους, συνήθως τα χειρότερα, όπως η καθιερωμένη και αποκλειστική χρήση του ενικού αριθμού, παρέμειναν και χαρακτηρίζουν τις συμπεριφορές αρκετών ανθρώπων, ακόμα και όσων δεν ασπάστηκαν τα όποια ιδεώδη των κινημάτων αυτών.
Αναρωτιέμαι, λοιπόν, τι είδους παιδεία αναζητούμε, όταν βασικά στοιχεία αυτής όχι μόνο απουσιάζουν αλλά η ανυπαρξία τους δεν κρίνεται άξια συζήτησης. Και πως μπορούμε να διεκδικούμε ένα καλύτερο αύριο ή έστω μια καλύτερη καθημερινότητα, όταν η συμπεριφορά μας προς τρίτα πρόσωπα, με τα οποία θα μπορούσαμε να συνεργαζόμαστε ή έστω να συνυπάρχουμε αρμονικά, είναι ανυπόκριτα απαξιωτική;

Διαβάστε, επίσης :

linguarium.blogspot.com/2008/04/blog-post.html (ένα σπουδαίο άρθρο για την τέχνη της συνομιλίας)