Μπορεί οι κλασσικοί αναγνώστες εφημερίδων να δυσανασχετούν, που ακόμα και οι παλαιότερες και συνήθως σοβαρότερες εφημερίδες έχουν υιοθετήσει την τακτική της προσφοράς ταινιών με κάθε κυριακάτικο φύλλο τους αλλά, προσωπικά, δεν στενοχωριέμαι καθόλου. Διότι μου παρέχουν τη δυνατότητα να αποκτήσω κάποιες σπουδαίες ταινίες, τις οποίες ανά πάσα στιγμή θα μπορώ να απολαύσω υπό οποιεσδήποτε προϋποθέσεις, χωρίς να περιμένω, πότε θα τις προβάλει η τηλεόραση, ώστε να τις γράψω στο βίντεο. Α, και να υποστώ τα 20λεπτα διαλείμματα για διαφημίσεις ή το ενδεχόμενο να υπολείπονται 20 λεπτά για να τελειώσει η ταινία και ο τηλεοπτικός σταθμός να επιλέγει κάνε διάλειμμα, ώστε να προβάλει όχι μόνο διαφημίσεις αλλά και τι δελτίο ειδήσεών του.
Μια τέτοια ευκαιρία είχα και σήμερα, που μια κυριακάτικη εφημερίδα έδινε δύο ταινίες, μια εκ των οποίων ήταν αυτή, που κέρδισε, το περσυνό βραβείο Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας, «ΟΙ ΖΩΕΣ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ», μια σπουδαία απεικόνιση της ζωής στην Ανατολική Γερμανία εν έτει 1984, όταν ένας από τους σκληρότερους αλλά και ικανότερους ανακριτές της Στάζι, της μυστικής αστυνομίας, ο Βίσλερ, λαμβάνει την εντολή να παρακολουθεί το σπίτι του Γκέοργκ Ντράιμαν, πιστού στο καθεστώς σκηνοθέτη, τον οποίο υποπτεύονται για ανατρεπτική δράση. Μόνο που σταδιακά αρχίζει να αποστασιοποιείται από τις εντολές των προϊσταμένων του και να καλύπτει το Ντράιμαν, ο οποίος, χωρίς να είναι φανερά αντικαθεστωτικός, απεχθάνεται πολλά από τα στοιχεία του καθεστώτος.
Η ταινία αυτή αγαπήθηκε ιδιαίτερα στην Ελλάδα. Έκοψε περί τα 400.000 εισιτήρια, αριθμός ιδιαίτερα ασυνήθιστος για μη αγγλόφωνη ή ελληνική ταινία και απέσπασε κολακευτικές κριτικές.
Μόνο που στην Ελλάδα δεν υπήρξαν μόνο θαυμαστές της ταινίας. Δεν έλειψαν οι κριτικές, που έβαλλαν κατά του σκηνοθέτη Ντόνερσμαρκ, κατηγορώντας τον για αντικομμουνισμό και για σπίλωση του σοσιαλισμού στα χρόνια της πρώην Ανατολικής Γερμανίας. Μα δεν υπήρχε παρακολούθηση στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού, άσε, που δεν δείχνει η ταινία, ότι κανένας δεν έμενε χωρίς δουλειά, κανένας δεν πεινούσε, εγκληματικότητα δεν υπήρχε και όλοι ζούσαν καλά. Κρίθηκε, επίσης, ότι η ταινία έρεπε προς το μελόδραμα και την κοινοτοπία, ενώ δεν έλειψαν και οι απορίες, οι οποίες εξεφράσθησαν από τους περισσότερους επικριτές της ταινίας, ότι, δηλαδή, οι πράκτορες της Στάζι ήταν τόσο αδίστακτοι και απάνθρωποι, που είναι αδύνατο ο πρωταγωνιστής ανακριτής να υπήρχε περίπτωση να δείξει ανθρώπινο πρόσωπο και πως στην πραγματικότητα θα είχε καταδώσει το Ντράιμαν με το καλημέρα. Πώς είναι δυνατό, δηλαδή, σε μια χώρα του πάλαι ποτέ υπαρκτού σοσιαλισμού, όπου η κατάδοση του διπλανού σου αποτελούσε προϋπόθεση για την ασφάλεια αλλά και για την ανέλιξή σου στο Κόμμα, ένας ανακριτής και, μάλιστα, εκ των πιο επιτυχημένων αλλά και αφοσιωμένων στο Κόμμα και την υπηρεσία του, να φτάσει στο σημείο να προστατεύσει έναν εχθρό του σοσιαλισμού και, μάλιστα, η αλλαγή αυτή στη ζωή του να γίνει με ένα τρόπο, που στα μάτια των πολλών φάνταζε απλοϊκός; ( ο ιστότοπος αthens.indymedia.org παρουσιάζει το πολύ εύγλωττο κείμενο του Ριζοσπάστη για την ταινία στην ηλεκτρονική διεύθυνση athens.indymedia.org/front.php3?lang=el&article_id=629867. Δείτε, επίσης, την κριτική του κ. Δημήτρη Δανίκα στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» στις 14.12.2006 αλλά και στο www.tanea.gr//Article.aspx?d=20061214&nid=2972513&sn=&spid=221).
Θα αποφύγω να κρίνω την άποψη των επικριτών της ταινίας αυτής, διότι σκοπός μου είναι να εστιάσω στο πρόσωπο του Βίσλερ, ο οποίος, αν και στην αρχή του έργου δίδει την εντύπωση ενός τυπικού και αφοσιωμένου στρατιώτη του Κόμματος, στην πορεία φαίνεται να υποστηρίζει το Ντράιμαν και αυτό το πληρώνει με τον υποβιβασμό του. Φρονώ ότι η συντριπτική πλειοψηφία των κομματικών στελεχών στα ανελεύθερα καθεστώτα του παρελθόντος ήταν απόλυτα αφοσιωμένοι στο Κόμμα και τις εντολές του και δεν αισθάνονταν τον παραμικρό οίκτο για εκείνους, που θεωρούσαν ως εχθρούς του Κόμματος και του σοσιαλισμού. Η τύχη των χαρακτηρισμένων ως αντιπάλων του σοσιαλισμού ήταν προδιαγεγραμμένη και ποτέ δε γλύτωναν (διαβάστε και την άποψη του κ. Γκάζμεντ Καπλάνι στο gazikapllani.blogspot.com/2007/01/blog-post_16.html).
Μόνο, που η ιστορία έχει να δείξει αρκετά παραδείγματα προσώπων, τα οποία υπηρετούσαν ένα καθεστώς αντιδημοκρατικό και απάνθρωπο αλλά κάποια στιγμή κάτι ξύπνησε μέσα τους και ανέκρουσαν πρύμνη. Για κάθε πιστό στρατιώτη του γερμανικού στρατού ή των όποιων διαβαθμίσεών του, που δεν έδειχνε τον παραμικρό οίκτο στους αντιπάλους λαούς και στρατούς, υπάρχει ο στρατιώτης, που άνοιξε την πόρτα του καιόμενου σχολείου στα φυλακισμένα γυναικόπαιδα των Καλαβρύτων το 1943, λίγο πριν καταρρεύσει η στέγη του, και τα έσωσε από βέβαιο θάνατο. Για κάθε ορκισμένο Ερυθροφρουρό, που κατέστρεψε την Κίνα στη διάρκεια τις Πολιτιστικής Επανάστασης και κάθε κομματικό στέλεχος, που πίστευε στην ακραία καταστολή κάθε αντίθετης φωνής στην Κίνα, υπάρχει ο Ζάο Ζιγιάνγκ, Γενικός Γραμματέας του Κ. Κ. Κίνας(και όχι απλό στέλεχος του Κ.Κ.Κ.), που αντιτάχθηκε στην καταστολή της εξέγερσης των φοιτητών στην πλατεία Τιεν Αν Μεν ή, τουλάχιστο, προσπάθησε να την ανατρέψει και το πλήρωσε με κατ’ οίκον περιορισμό μέχρι τον πρόσφατο θάνατό του. Για κάθε Γερμανό θεατή στο Ολυμπιακό Στάδιο του Βερολίνου στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936, που χαιρετούσε ναζιστικά, πιστό στις προσταγές του ναζιστικού κόμματος, υπήρχε ένα Λουτς Λονγκ, άλτης του μήκους, ο οποίος όχι μόνο ανέπτυξε φιλία με το μαύρο Τζέσε Όουενς αλλά και του υπέδειξε τρόπους, ώστε να βελτιώσει τα άλματά του. Και για κάθε Μιχαήλ Σολόχωφ, συγγραφέα απόλυτα ευθυγραμμισμένο με τις ντιρεκτίβες του Κομμουνιστικού Κόμματος της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, υπάρχουν ο Αλεξάντερ Σολτζενίτσιν και ο Αλεξάντερ Γκίνζμπουργκ, που ύψωσαν τη φωνή τους κατά του ανελεύθερου καθεστώτος της χώρας τους.
Δεν ήταν, λοιπόν, τα καθεστώτα των πρώην σοσιαλιστικών χωρών αλλά και άλλων χωρών, όπου επικρατούσαν ανελεύθερα πολιτεύματα, τόποι απόλυτης αφοσίωσης, έστω και δια του τρόμου, όπου τόσο τα κομματικά στελέχη όσο και ο απλός λαός ασπαζόντουσαν πλήρως και εφ’ όρου ζωής τις οδηγίες της ηγεσίας του Κόμματος. Η ταινία αυτή θέλησε, πιστεύω, να δείξει ότι ακόμα και στη μαυρίλα του πιο σκληρού καθεστώτος (αλληγορική, ίσως, η σκηνή, όπου ο Βίσλερ επιστρέφει αργά το βράδυ στο σπίτι του σε ένα έρημο και θεοσκότεινο Ανατολικό Βερολίνο) υπάρχουν κάποιοι, που ανοίγουν μικρές χαραμάδες, για να περάσει λίγο φως. Και από τις χαραμάδες αυτές αρχίζει η κατάρρευση και των πιο σκληρών καθεστώτων.
Μια τέτοια ευκαιρία είχα και σήμερα, που μια κυριακάτικη εφημερίδα έδινε δύο ταινίες, μια εκ των οποίων ήταν αυτή, που κέρδισε, το περσυνό βραβείο Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας, «ΟΙ ΖΩΕΣ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ», μια σπουδαία απεικόνιση της ζωής στην Ανατολική Γερμανία εν έτει 1984, όταν ένας από τους σκληρότερους αλλά και ικανότερους ανακριτές της Στάζι, της μυστικής αστυνομίας, ο Βίσλερ, λαμβάνει την εντολή να παρακολουθεί το σπίτι του Γκέοργκ Ντράιμαν, πιστού στο καθεστώς σκηνοθέτη, τον οποίο υποπτεύονται για ανατρεπτική δράση. Μόνο που σταδιακά αρχίζει να αποστασιοποιείται από τις εντολές των προϊσταμένων του και να καλύπτει το Ντράιμαν, ο οποίος, χωρίς να είναι φανερά αντικαθεστωτικός, απεχθάνεται πολλά από τα στοιχεία του καθεστώτος.
Η ταινία αυτή αγαπήθηκε ιδιαίτερα στην Ελλάδα. Έκοψε περί τα 400.000 εισιτήρια, αριθμός ιδιαίτερα ασυνήθιστος για μη αγγλόφωνη ή ελληνική ταινία και απέσπασε κολακευτικές κριτικές.
Μόνο που στην Ελλάδα δεν υπήρξαν μόνο θαυμαστές της ταινίας. Δεν έλειψαν οι κριτικές, που έβαλλαν κατά του σκηνοθέτη Ντόνερσμαρκ, κατηγορώντας τον για αντικομμουνισμό και για σπίλωση του σοσιαλισμού στα χρόνια της πρώην Ανατολικής Γερμανίας. Μα δεν υπήρχε παρακολούθηση στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού, άσε, που δεν δείχνει η ταινία, ότι κανένας δεν έμενε χωρίς δουλειά, κανένας δεν πεινούσε, εγκληματικότητα δεν υπήρχε και όλοι ζούσαν καλά. Κρίθηκε, επίσης, ότι η ταινία έρεπε προς το μελόδραμα και την κοινοτοπία, ενώ δεν έλειψαν και οι απορίες, οι οποίες εξεφράσθησαν από τους περισσότερους επικριτές της ταινίας, ότι, δηλαδή, οι πράκτορες της Στάζι ήταν τόσο αδίστακτοι και απάνθρωποι, που είναι αδύνατο ο πρωταγωνιστής ανακριτής να υπήρχε περίπτωση να δείξει ανθρώπινο πρόσωπο και πως στην πραγματικότητα θα είχε καταδώσει το Ντράιμαν με το καλημέρα. Πώς είναι δυνατό, δηλαδή, σε μια χώρα του πάλαι ποτέ υπαρκτού σοσιαλισμού, όπου η κατάδοση του διπλανού σου αποτελούσε προϋπόθεση για την ασφάλεια αλλά και για την ανέλιξή σου στο Κόμμα, ένας ανακριτής και, μάλιστα, εκ των πιο επιτυχημένων αλλά και αφοσιωμένων στο Κόμμα και την υπηρεσία του, να φτάσει στο σημείο να προστατεύσει έναν εχθρό του σοσιαλισμού και, μάλιστα, η αλλαγή αυτή στη ζωή του να γίνει με ένα τρόπο, που στα μάτια των πολλών φάνταζε απλοϊκός; ( ο ιστότοπος αthens.indymedia.org παρουσιάζει το πολύ εύγλωττο κείμενο του Ριζοσπάστη για την ταινία στην ηλεκτρονική διεύθυνση athens.indymedia.org/front.php3?lang=el&article_id=629867. Δείτε, επίσης, την κριτική του κ. Δημήτρη Δανίκα στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» στις 14.12.2006 αλλά και στο www.tanea.gr//Article.aspx?d=20061214&nid=2972513&sn=&spid=221).
Θα αποφύγω να κρίνω την άποψη των επικριτών της ταινίας αυτής, διότι σκοπός μου είναι να εστιάσω στο πρόσωπο του Βίσλερ, ο οποίος, αν και στην αρχή του έργου δίδει την εντύπωση ενός τυπικού και αφοσιωμένου στρατιώτη του Κόμματος, στην πορεία φαίνεται να υποστηρίζει το Ντράιμαν και αυτό το πληρώνει με τον υποβιβασμό του. Φρονώ ότι η συντριπτική πλειοψηφία των κομματικών στελεχών στα ανελεύθερα καθεστώτα του παρελθόντος ήταν απόλυτα αφοσιωμένοι στο Κόμμα και τις εντολές του και δεν αισθάνονταν τον παραμικρό οίκτο για εκείνους, που θεωρούσαν ως εχθρούς του Κόμματος και του σοσιαλισμού. Η τύχη των χαρακτηρισμένων ως αντιπάλων του σοσιαλισμού ήταν προδιαγεγραμμένη και ποτέ δε γλύτωναν (διαβάστε και την άποψη του κ. Γκάζμεντ Καπλάνι στο gazikapllani.blogspot.com/2007/01/blog-post_16.html).
Μόνο, που η ιστορία έχει να δείξει αρκετά παραδείγματα προσώπων, τα οποία υπηρετούσαν ένα καθεστώς αντιδημοκρατικό και απάνθρωπο αλλά κάποια στιγμή κάτι ξύπνησε μέσα τους και ανέκρουσαν πρύμνη. Για κάθε πιστό στρατιώτη του γερμανικού στρατού ή των όποιων διαβαθμίσεών του, που δεν έδειχνε τον παραμικρό οίκτο στους αντιπάλους λαούς και στρατούς, υπάρχει ο στρατιώτης, που άνοιξε την πόρτα του καιόμενου σχολείου στα φυλακισμένα γυναικόπαιδα των Καλαβρύτων το 1943, λίγο πριν καταρρεύσει η στέγη του, και τα έσωσε από βέβαιο θάνατο. Για κάθε ορκισμένο Ερυθροφρουρό, που κατέστρεψε την Κίνα στη διάρκεια τις Πολιτιστικής Επανάστασης και κάθε κομματικό στέλεχος, που πίστευε στην ακραία καταστολή κάθε αντίθετης φωνής στην Κίνα, υπάρχει ο Ζάο Ζιγιάνγκ, Γενικός Γραμματέας του Κ. Κ. Κίνας(και όχι απλό στέλεχος του Κ.Κ.Κ.), που αντιτάχθηκε στην καταστολή της εξέγερσης των φοιτητών στην πλατεία Τιεν Αν Μεν ή, τουλάχιστο, προσπάθησε να την ανατρέψει και το πλήρωσε με κατ’ οίκον περιορισμό μέχρι τον πρόσφατο θάνατό του. Για κάθε Γερμανό θεατή στο Ολυμπιακό Στάδιο του Βερολίνου στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936, που χαιρετούσε ναζιστικά, πιστό στις προσταγές του ναζιστικού κόμματος, υπήρχε ένα Λουτς Λονγκ, άλτης του μήκους, ο οποίος όχι μόνο ανέπτυξε φιλία με το μαύρο Τζέσε Όουενς αλλά και του υπέδειξε τρόπους, ώστε να βελτιώσει τα άλματά του. Και για κάθε Μιχαήλ Σολόχωφ, συγγραφέα απόλυτα ευθυγραμμισμένο με τις ντιρεκτίβες του Κομμουνιστικού Κόμματος της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, υπάρχουν ο Αλεξάντερ Σολτζενίτσιν και ο Αλεξάντερ Γκίνζμπουργκ, που ύψωσαν τη φωνή τους κατά του ανελεύθερου καθεστώτος της χώρας τους.
Δεν ήταν, λοιπόν, τα καθεστώτα των πρώην σοσιαλιστικών χωρών αλλά και άλλων χωρών, όπου επικρατούσαν ανελεύθερα πολιτεύματα, τόποι απόλυτης αφοσίωσης, έστω και δια του τρόμου, όπου τόσο τα κομματικά στελέχη όσο και ο απλός λαός ασπαζόντουσαν πλήρως και εφ’ όρου ζωής τις οδηγίες της ηγεσίας του Κόμματος. Η ταινία αυτή θέλησε, πιστεύω, να δείξει ότι ακόμα και στη μαυρίλα του πιο σκληρού καθεστώτος (αλληγορική, ίσως, η σκηνή, όπου ο Βίσλερ επιστρέφει αργά το βράδυ στο σπίτι του σε ένα έρημο και θεοσκότεινο Ανατολικό Βερολίνο) υπάρχουν κάποιοι, που ανοίγουν μικρές χαραμάδες, για να περάσει λίγο φως. Και από τις χαραμάδες αυτές αρχίζει η κατάρρευση και των πιο σκληρών καθεστώτων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου